نقد و بررسی نظریه علم دینی دکتر گلشنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و سردبیر مجله کتاب نقد

چکیده

در باب «علم دینی» دیدگاه‌ها و تلقی‌های مختلفی مطرح است. برخی با تلقی خاص از علم و دین، از اساس، منکر علم دینی شده‌اند و در مقابل، برخی، افزون بر پذیرش اصل امکان علم دینی و تحقق خارجی آن، قائل به ضرورت آن نیز می‌باشند که دیدگاه دکتر مهدی گلشنی، از جمله آن می‌باشد. به اعتقاد ایشان جهان‌بینی و مبانی متافیزیکی حاکم بر علم و عالِم، عامل دینی‌سازی علم می‌باشد. بر این اساس دینی‌بودن علم، از  ناحیه مبانی و اهداف علم تأمین می‌شود. علم دینی دانشی است که مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی باشد. دینی‌بودن هدف علم از دو منظر مطرح است: نظری و عملی. هدف در بعد نظری، کشف آیات الهی در آفاق و انفس و آشنایی با طرح خلقت و درک قدرت و عظمت الهی است و هدف در بعد عملی، تسلط بر جهان طبیعت به منظور رفع نیازهای مشروع بشر و استفاده از امکاناتی است که خداوند برای بشر فراهم ساخته است و نیز در جهت اعتلای جامعه اسلامی و استقلال آن از بیگانگان. مقاله حاضر ابتدا به مبانی و ماهیت علم دینی از دکتر گلشنی را طرح کرده، در ادامه به نقد و بررسی آن خواهد پرداخت.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    ** نهج‌البلاغه.

    1. جوادی آملی، عبدالله؛ شریعت در آینة معرفت؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1378.
    2. جوهرى، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح فى اللغة و العلوم؛ تحقیق احمد بن عبدالغفور عطار؛ الطبعة الرابعة، بیروت: دارالعلم للملایین، 1407ق.
    3. حسنی، سیدحمیدرضا و دیگران؛ دیدگاه‏ها و ملاحظاتی پیرامون علم دینی؛ قم: حوزه و دانشگاه، 1385.
    4. حسین‏زاده، محمد؛ پژوهشی تطبیقی در معرفت‏شناسی معاصر؛ چ اول، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1382.
    5. جعفرزاده، محمدحسن؛ نهضت تولید علم با نگاهی به دیدگاه فرهنگستان علوم اسلامی، قم: فجر ولایت، 1385.
    6. خسروپناه، عبدالحسین؛ «آسیب‏شناسی انکار علم دینی»؛ مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی؛ سال دوازدهم، ش2، 1387 .
    7. ـــــــــــــــــــــ؛ انتظارات بشر از دین؛ چ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، 1382.
    8. راغب اصفهانى، حسین؛ المفردات فى غریب القرآن، چ دوم، تهران، دفتر نشر کتاب، 1404ق.
    9. رشاد، علی اکبر؛ دین‏پژوهی معاصر؛ تهران: نشر مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1382.
    10. ـــــــــــــ؛ «معیار علم دینی»؛ مجله ذهن، ش33، 1387.
    11. ـــــــــــــ؛ «دروس خارج اصول در حوزه علمیه‌ امام رضا(ع)»، سال سوم دوره‌ دوم، جلسات اول تا چهارم، 1391.
    12. سوزنچی، حسین؛ معنا، امکان و رهکارهای تحقق علم دینی؛ چ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
    13. طباطبایی، محمدحسین؛ شیعه در اسلام؛ به کوشش سیدهادی خسروشاهی؛ چ دوم، قم: مؤسسة بوستان کتاب، 1387.
    14. علی‌تبار فیروزجایی، رمضان؛ «عوامل و ارکان علم دینی»؛ اندیشه نوین دینی، ش41، 1394.
    15. فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ تحقیق مهدى المخزومى و ابراهیم السامرائى؛ الطبعة الثانیة، قم، دارالهجره، 1409ق.
    16. گلشنی، مهدی؛ «آیا علم و دین به دو فرهنگ متفاوت تعلق دارند»؛ فصلنامه اسراء، سال چهارم، ش2، پیاپی دهم، زمستان ١٣٩٠.
    17. ــــــــــــــ؛ از علم سکولار تا علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
    18. ــــــــــــــ؛ تحلیلی از دیدگاه‏های فلسفی فیزیکدانان معاصر؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385.
    19. ــــــــــــــ؛ «جهان‏بینی الهی همه ابعاد تجارب انسانی را فراهم می‏کند (گفتگو)»؛ روزنامه اعتماد، ش3217، 23/1/1394.
    20. ــــــــــــــ؛ «علم زیر چتر دین»؛ ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، ش55، 1389.
    21. ــــــــــــــ؛ قرآن و علوم طبیعت؛ تهران: امیرکبیر، 1364.
    22. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1370.
    23. مطهری، مرتضی؛ جهان‏بینی توحیدی؛ تهران: انتشارات صدرا، 1377.
    24. موحد ابطحی، سیدمحمدتقی؛ «اراده‌گرایی به مثابه مبنایی برای علم دینی در نظریة فرهنگستان علوم اسلامی»؛ فصلنامه معرفت کلامی، ‌سال اول، ش۴، 1389.
    25. میرباقری، محمدمهدی؛ مبانی نظری نهضت: گفتارهایی در چرایی، چیستی و چگونگی تولید علم دینی؛ قم: فجر ولایت، 1387.
    26. نصیری، مهدی؛ اسلام و تجدد؛ تهران: کتاب صبح، 1387.
    27. M.Stenmark; »A Religiously Partisan Science«; Theology and Science, 2007.