طرحواره‌ای از نظریة علم تجربی دینی در عرصه علوم انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه تهران

چکیده

مقدمه
آنچه در این نوشتار به‏اختصار و به صورت طرحواره مطرح شده است، در آثار زیر به صورت پراکنده و به‎تفصیل آمده است: کتاب «هویت علم دینی» (1382)، مقاله «علم دینی: امکان، ضرورت و ماهیت» (1983)،  کتاب «درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران: اهداف، مبانی و اصول»، کتاب «مناظره‎هایی در باب علم دینی» (1391 (الف)) و مقاله «حساب علم دینی در "هندسه معرفت دینی": بررسی انگاره جوادی آملی» (1393). گفتنی است که محتوای کتاب «هویت علم دینی» در سال 1385 در «دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‏های نظریه‏پردازی، نقد و مناظره» به عنوان نظریه ثبت گردیده و محتوای جلسه‏های گفت‏وگو با ناقدان در کتاب «نظریه علم تجربی دینی: نگاهی معرفت‏شناختی به رابطه دین با علوم انسانی» به چاپ رسیده است (1391 (ب)). پاره‏ای نکات تازه نیز در نوشتار حاضر به مباحث پیشین افزوده شده است. هدف آن است که اجزای مختلف نظریه در طرحواره‏ای مختصر و در پیوند با یکدیگر در معرض دید قرار گیرند تا امکان فهم بهتر و نیز ارزیابی آن فراهم گردد. ساختار نوشتار حاضر به صورت‎بندهای مسلسل و تحت چند عنوان تنظیم شده است. عناوین عبارت‎اند از: گونه‌های ناموجه علم دینی، امکان وجود علم دینی، فرایند تحقق علم دینی و رفع چالش‏ها، مفروضات علم انسانی تجربی بر اساس آموزه‎های اسلامی.

  1. باقری، خسرو؛ هویت علم دینی؛ تهران: انتشارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382.
  2. ـــــ؛ «علم دینی: امکان، ماهیت و ضرورت»؛ مجموعه مقالات کنفرانس توسعه دانش و فناوری در ایران، ص71-93، دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، آبان، 1383.
  3. ـــــ؛ درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران: اهداف، مبانی و اصول، ج1، تهران: انتشارت علمی فرهنگی، 1387.
  4. ـــــ؛ مناظره‌هایی در باب علم دینی؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی، 1391، «الف».
  5. ـــــ؛ نظریه علم تجربی دینی: نگاهی معرفت‏شناختی به رابطه دین با علوم انسانی؛ سازمان انتشارات هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره (کرسی فلسفه دین و کلام و عرفان)، 1391، «ب».
  6. ـــــ؛ «حساب علم دینی در هندسه معرفت دینی: بررسی انگاره جوادی آملی»؛ فصلنامه کتاب نقد، ش69، 1393، ص75
  7. پارسانیا، حمید؛ نظریه و فرهنگ: روش شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی. راهبرد فرهنگ، ش23، 1392، ص27-28.
  8. جوادی آملی، عبدالله؛ شریعت در آینه معرفت؛ قم: مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1372.
  9. ـــــ؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ قم: انتشارات اسراء، 1386.
  10. حائری یزدی، مهدی؛ کاوشهای عقل عملی: فلسفه اخلاق؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1361.
  11. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه؛ روان شناسی رشد (1): با نگرش به منابع اسلامی؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت)، 1374.
  12. سوزنچی، حسین؛ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
  13. عابدی شاهرودی، علی؛ «نظریه علم دینی بر پایه سنجش معادلات علم و دین»؛ در: علم دینی: دیدگاه‏ها و ملاحظات، تدوین و تعلیقات سیدحمیدرضا حسنی، مهدی علی‏پور، سیدمحمدتقی موحد ابطحی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385، ص74-33.
  14. العطاس، محمدنقیب؛ درآمدی بر جهان شناسی اسلامی؛ جمعی از مترجمان؛ تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- ایران و مؤسسه بین المللی اندیشه و تمدن اسلامی کوالالامپور- مالزی (ایستاک)، 1374.
  15. طباطبایی، محمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ پاورقی‌ها از مرتضی مطهری؛ قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، 1350.
  16. مصباح یزدی، محمدتقی؛ فلسفه اخلاق؛ نگارش و تحقیق احمد حسین شریفی؛ تهران: چاپ و نشر بین الملل، 1380.
  17. Nasr, Seyyed Hossein; The need for a sacred science; Curzon Press Ltd, 1993.
  18. The Holly Quran; trans. Abdullah Yusuf Ali; Available at: www.Faizani.com