بررسی نقدهای دکتر خسرو باقری بر نظریه جامعیت دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

تاریخ دریافت: 12/2/1393           تاریخ تأیید: 20/06/1393
بررسی نقدهای دکتر خسرو باقری به نظریه‏های علم دینی می‏تواند روشنگر نظریه خود او باشد. او یکی از آن نظریه‏ها را نظریه دائرةالمعارفی و مبتنی بر دیدگاه جامعیت دین می‏داند؛ لذا با استدلال علیه جامعیت دین، نظریه مزبور را رد می‏کند. دقت در ردیه او نشان می‏دهد که اولاً نظریه‏هایی که از نظر او بر دیدگاه جامعیت دین مبتنی است چنین ابتنائی ندارند؛ ثانیاً دلیل او بر ردّ جامعیت دین ناکافی است؛ ثالثاً مشکل اصلی او با این نظریه‎ها استنباطی‏بودن آنهاست و موضوع جامعیت دین امری تبعی است. تمرکز این مقاله بر نقد ردیه‏های وی بر جامعیت دین است و از خلال این نقد اولاً جایگاه جامعیت دین در نظریه‏های استنباطی علم دینی روشن می‏شود و ثانیاً پرسش اصلی در ارزیابی نظریه استنباطی شناسایی می‎شود.
بررسی نقدهای دکتر خسرو باقری به نظریه‏های علم دینی می‏تواند روشنگر نظریه خود او باشد. او یکی از آن نظریه‏ها را نظریه دائرةالمعارفی و مبتنی بر دیدگاه جامعیت دین می‏داند؛ لذا با استدلال علیه جامعیت دین، نظریه مزبور را رد می‏کند. دقت در ردیه او نشان می‏دهد که اولاً نظریه‏هایی که از نظر او بر دیدگاه جامعیت دین مبتنی است چنین ابتنائی ندارند؛ ثانیاً دلیل او بر ردّ جامعیت دین ناکافی است؛ ثالثاً مشکل اصلی او با این نظریه‎ها استنباطی‏بودن آنهاست و موضوع جامعیت دین امری تبعی است. تمرکز این مقاله بر نقد ردیه‏های وی بر جامعیت دین است و از خلال این نقد نخست جایگاه جامعیت دین در نظریه‏های استنباطی علم دینی روشن می‏شود و دوم پرسش اصلی در ارزیابی نظریه استنباطی شناسایی می‎شود.

  1. شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهج‏البلاغة (للصبحی صالح)؛ چاپ اول، قم، 1414ق.
  2. باقری، خسرو؛ هویت علم دینی؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان چاپ و انتشارات، 1382.
  3. ـــــ؛ «نظریه علم دینی تجربی: نگاهی معرفت‏شناختی به رابطه دین با علوم انسانی»؛ تهران: دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‏های نظریه‏پردازی نقد و مناظره؛ 1391.
  4. ـــــ؛ «حساب علم دینی در هندسه معرفت دینی، بررسی انگاره علامه جوادی آملی»؛ کتاب نقد، ش69، زمستان 1392.
  5. ـــــ؛ «مدل تأسیسی علم دینی»؛ در: علم دینی دیدگاه ها و تحلیل ها؛ قم: مجمع عالی حکمت اسلامی، 1393.
  6. ـــــ؛ «طرحواره‏ای از نظریه علم تجربی دینی در عرصه علوم انسانی»؛ کتاب نقد، ش72-73، پاییز و زمستان 1393.
  7. بستان و همکاران؛ گامی به سوی علم دینی: ساختار علم تجربی و امکان علم دینی؛ ج1، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1384.
  8. جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ قم: اسراء، 1389.
  9. حسنی، حمیدرضا و همکاران؛ علم دینی: دیدگاه ها و ملاحظات؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
  10. سروش، عبدالکریم؛ فربه‏تر از ایدئولوژی؛ تهران: صراط، اسفند 1372.
  11. ـــــ؛ بسط تجربه نبوی؛ تهران: صراط، 1378.
  12. عابدی شاهرودی، علی؛ نظریه علم دینی بر پایه سنجش معادلات علم و دین؛ 1385؛ در حسنی و همکاران(1392).
  13. فتحعلی‏خانی، محمد؛ مبانی دین شناختی علم دینی؛ در بستان و همکاران 1384.