تاریخ دریافت: 03/07/1398 تاریخ تأیید: 07/08/1398 این پژوهش بر محور سه پرسش اصلی که عبارت است از: چیستی علم دینی، چگونگی و روش آن، با تکیه بر انسان‌شناسی و فطرت (خاستگاه معرفت و گرایش‌ها)، واکاوی می‌شود. از نظر شهید مطهری، علم تجربی به مثابه یکی از اقسام معرفت، ارتباط طولی با سایر اقسام معرفت دارد و روش تجربی متقن، کاشف از امر واقع، برخوردار از یافته‌های نافع و برطرف‌کنندۀ نیازهای فردی و اجتماعی جامعۀ اسلامی و هدف‌گذاری‌شده از سوی اسلام، علم دینی به شمار می‌آید و حجیت دینی دارد. علم دینی تمایلات فطری انسان را براساس عدالت (نه بیش یا کمتر از حق طبیعی) شناسایی و سهم هرکدام را رعایت می‌کند تا فرد و جامعه را به کمال شایستة خویش رهنمون شود. علم دینی بر پایة گرایش‌های متعالی انتخابی و آگاهانه و برخوردار از قداست است و نه باعث دین‌ستیزی می‌شود، نه دین‌گریزی. ویژگی اخیر علم دینی به لحاظ بهره‌گیری از همة ادله معتبر معرفتی ازجمله فطرت (نقش‌آفرین در قلمروهای نظر و عمل و نیز ارزیابی معرفت) و قلب و به‌ویژه همراهی مراتب مختلف دو مقولۀ (همواره سازگار و هم‌تکمیل‌گر) نقل و عقل در تمام مراحل شکل‌گیری علم دینی (توصیفی یا تجویزی) است. غایت علم دینی دست‌یابی فرد به برترین درجة کمال و نزدیک‌ترین مقام قرب و دست یافتن جامعه به صفات الهی است و فایدة آن هموارسازی زمینه برای هدایت و مدیریت بهینة فرد و جامعه است. رسالت علوم انسانی- اجتماعی دینی، نشان دادن راه و تجویز راهکار دست‌یابی و قرب به کمال مطلق از میان مردم است. علم دینی به‌جای تحویل بردن انسان به طبیعت و تن وی، در پی شناسایی فطرت و استعدادهای درونی انسان و جامعه و پرورش دادن آنهاست. روش گردآوری این تحقیق، تحلیلی است.
احـمدی افـرمجانی، عـلی‌اکبر؛ دوران نقـادی تحلیـل کانـت از مدرنیتـه و نقـد آن از دیدگاه مرتضی مطهری؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1392.
باقرزاده ارجمندی، احمد؛ کتاب‌شناسی توصیفی استاد مرتضی مطهری؛ تبریز: مؤسسة تحقیقاتی علوم اسلامی انسانی، ۱۳۸۱.
پارسانیا، حمید؛ حدیث پیمانه: پژوهشی در انقلاب اسلامی؛ قم: دفتر نشر معارف، 1389.
محمدی ری‌شهری، محمد؛ حِکم النبی الأعظم9؛ ج1، قم: مؤسسة علمی فرهنگی دارالحدیث، 1429ق/ 2008م.
خسروپناه، عبدالحسین؛ جریان‌شناسی فکری ایران معاصر؛ چ5، قـم: مـؤسسة فرهنگی حکمت نوین اسلامی، 1388.
حسین‌زاده یزدی، مهدی، حسینی روحانی، حمیده‌سادات؛ «مبانی انسانی علوم اجتماعی از دیدگاه مطهری و کانت»؛ نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال سوم، دورة سوم، ش2، پاییز و زمستان 1392، ص79-106.
حکیم، سید علی؛ «دیدگاه‌هاى کلى دربارة انسان»،؛ 2018م. .http://seyedalihakim.com
دورانت، ویل؛ درآمدی بر تاریخ تمدن و درس‌های تاریخ؛ ترجمة احمد بطحائی؛ تهران: شرکت انـتشارات عـلمی و فـرهنگی، 1384.
رجبی، محمود؛ انسان‌شناسی؛ قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، ١٣٨٦.
رشاد، علی‌اکبر؛ «فطرت به مثابه دال دینی»؛ مجلة قبسات، دوره 10، ش36، 1384، ص5-22.
رودگر، محمدجواد؛ فیلسوف فطرت؛ قم: وثوق، 1386.
رضی، محمد بن الحسین؛ نهج‌البلاغه؛ ترجمة سیدجعفر شهیدی؛ چ28، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1387.
)