بررسی سلفی‏پژوهی در چهل سال پس از انقلاب و افق‏های پیش رو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

سلفی‏پژوهی به نقد و ارزیابی مبانی، روش‌ها و مسائل سلفیون اختصاص دارد. این مطالعات پیش‏تر بر محور بررسی و نقد آرای ابن‏تیمیه و به طور خاص محمد بن عبدالوهاب قرار داشت و بعد از انقلاب اسلامی به تناسب گسترش مطالعات شیعه‌پژوهی و جبهه‌گیری شدید دو گفتمان اسلام ناب و اسلام آمریکایی گسترش یافت و غالب مطالعات درباره سلفیون و وهابیت در چهار دهه را به خود اختصاص داد. در مطالعات انتقادی گذشته، سلفیه به عنوان یک جریان بسیط نقد می‌شد و مباحث خاصی چون توحید و شرک، ایمان و کفر، سنت و بدعت و حیات برزخی با تمرکز بر نقد مبانی اعتقادی آنان مورد بررسی قرار می‌گرفت؛ لیکن امروزه به دلیل تنوع و تکثر سلفیون و اندیشه‌های آنان، سلفی‏پژوهان تلاش می‌کنند با تکیه‌ بر عقلانیت شیعی ضمن توسعه نقد مبانی اعتقادی، به نقد مبانی معرفتی آنان نیز بپردازند که این نوآوری به‌نوعی نقد تفکر سلفی در حوزه‌های علوم انسانی را در پی خواهد داشت. سلفی‏پژوهی کامیابی‌های متعددی در دهه‌های پس انقلاب اسلامی داشته است؛ از سویی نیز با کاستی‌هایی روبه‏رو بوده است. در این نوشتار ضمن بررسی کامیابی‏ها، کاستی‏های این حوزه دانشی ارزیابی شده، بایدهای سلفی‏پژوهی در دهه پنجم انقلاب اسلامی با محوریت توسعه این حوزه علوم انسانی ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‏تیمیه، احمد بن عبدالحلیم؛ مجموع الفتاوى؛ المملکة العربیة السعودیة: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1416ق.
  2. ـــــ؛ الفتوی الحمویه الکبری؛ الریاض؛ دار الصمیعی، 1425ق.
  3. ـــــ؛ درء تعارض العقل والنقل (او موافقة صحیح المنقول لصریح المعقول)؛ ریاض: ‌جامعه محمد بن سعود الاسلامیه، 1991م.
  4. ـــــ؛ نقض المنطق؛ القاهره: ‌مطبعه السنه المحمدیه، 1370ق
  5. ـــــ؛ منهاج‌السنة النبویة؛ ریاض: چاپ محمد رشاد سالم، 1406ق.
  6. اشمیتکه، زابینه؛ اندیشه‌های کلامی علامه حلی؛ ترجمه احمد نمایی؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1378.
  7. امینى، عبدالحسین احمد؛ الغدیر فى الکتاب والسنة و الأدب؛ بیروت: دار الکتب العربى، 1387ق.
  8. اﯾﻮب، ﺳﻌﯿﺪ؛ ﻣﻌﺎﻟﻢ ﺍﻟﻔﺘﻦ؛ ﻗﻢ: ﻣﺠﻤﻊ إﺣﯿﺎﺀ ﺍﻟﺜﻘﺎﻓﺔ ﺍﻻﺳﻼﻣﯿﺔ، 1414ق.
  9. بن‎باز، عبدالعزیز؛ مجموع فتاوى و مقالات متنوعة؛ ‌ریاض: ‌دار القاسم‌، 1420ق.
  10. ـــــ؛ فتاوى نور على الدرب؛ اعتنى به ابومحمد عبدالله بن محمد بن احمد الطیار و ابوعبدالله محمد بن موسى الموسى؛ [بی‎جا]، [بی‏تا].
  11. پورامینی، محمدباقر؛ بنیاد تفکر سلفی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1395.
  12. جعفریان، رسول؛ تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی؛ قم: نشر علم، 1388.
  13. جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ قم: اسراء، 1387.
  14. حامد الگار؛ وهابیگری؛ ترجمه احمد نمایی؛ مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1387.
  15. الحلمی، مصطفی؛ قواعد المنهج السلفی فی الفکر الاسلامی؛ الاسکندریه: دار الدعوه، 1416ق.
  16. حلی، حسن بن یوسف؛ تسلیک النفس إلی حظیرة القدس؛ قم: مؤسسه الامام الصادق †، 1426ق.
  17. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی؛ بیانات 14/11/90.
  18. ـــــ؛ بیانات 17/10/1386.
  19. ذهبی، شمس‏الدین محمد بن احمد؛ مختصر العلو للعلی الغفار؛ تحقیق شیخ البانی؛ بیروت: المکتب الاسلامی، 1402ق.
  20. ـــــ؛ سیر اعلام النبلاء؛ بیروت: دار الفکر، 1417ق
  21. ربیع المدخلی؛ مکانة الصحابة فی الإسلام؛ الجزایر: ‌المیراث النبوی، 1431ق.
  22. سبحانی، جعفر؛ ظاهرة الافتراء على الشیعة عبر التاریخ؛ تهران: مشعر، [بی‏تا].
  23. السبکی، تاج‏الدین عبدالوهاب بن علی؛ طبقات‌ الشافعیة؛ بیروت: هجر للطباعة و النشر و التوزیع، 1413ق.
  24. السبکى، علی ‌بن عبدالکافى؛ السیف الصقیل فى الرد على ابن‌زفیل؛ مصر: مکتبه زهران، [بی‏تا].
  25. صالح بن عبدالله بن عبدالرحمان؛ عقیدة الشیخ محمد بن عبدالوهاب السلفیه و اثرها فی العالم الاسلامی؛ المدینه المنوره: مکتبه الغرباء الاثریه، 1417ق.
  26. صبری پاشا، ایوب؛ تاریخ وهابیان؛ ترجمه مهدی‏پور؛ تهران: طوفان، 1377.
  27. الطهرانی، آقا بزرک؛ الذّریعة إلى تصانیف الشّیعة؛ بیروت: دار الأضواء، 1403ق.
  28. العثیمین، محمد بن صالح؛ فتاوى نور على الدرب؛ القصیم: ‌مؤسسه الشیخ محمد بن صالح العثیمین، 1434ق.
  29. ----- ()، شرح العقیده الواسطیه للشیخ ابن‏تیمیه؛ قاهره: مکتبه التوفیقیه، 2010م.
  30. علی‏زاده موسوی، سیدمهدی؛ سلفی­گری و وهابیت؛ قم: آوای منجی، 1391.
  31. علیدوست، ابوالقاسم؛ فقه و عقل؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.
  32. العماد، عصام (بیتا؛ روشی نو و صحیح در گفتگوی اعتقادی با مذهب وهّابیت (ترجمه المنهج الجدید و الصحیح فی الحوار مع الوهابیین) ترجمه حمیدرضا غریب‏رضا؛ قم: مؤسسه الکوثر، [بی‎تا].
  33. الغزالی، ابوحامد محمد بن محمد؛ المستصفى؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1413ق.
  34. الغزالی، محمد؛ تراثنا الفکری فی میزان الشرع و العقل؛ مصر: دار نهضه، 1991م.
  35. حسینی قزوینی، سیدمحمد؛ «کتاب‌هایی که بر علیه شیعه نوشته شده»، در: ir, 1396.
  36. القفاری، ناصر بن عبدالله؛ أصول مذهب الشیعة الامامیه الاثنی عشریه: عرض و نقد؛ الجیزة، [بی‎تا].
  37. القوسی، مفرح بن سلیمان؛ المنهج السلفی؛ الریاض: دار الفضیله، 1422ق.
  38. کاشفی، محمدرضا؛ کلام شیعه: ماهیت، مختصات و منابع؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.
  39. لاهیجی، ‌عبدالرزاق بن علی؛ گوهر مراد؛ ‌تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372.
  40. محمد بن عبدالوهاب؛ کشف الشبهات فی التوحید؛ مدینه المنوره: ‌جامعه الاسلامیه، 1413ق.
  41. ـــــ؛ مفید المستفید فی کفر تارک التوحید؛ ریاض: مکتبه الرشد، 1431ق.
  42. مصباح یزدی، محمدتقی؛ جامعه و تاریخ از نگاه قرآن؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1391.
  43. مقبول احمد، صلاح‎الدین؛ دعوه شیخ الاسلام ابن‏تیمیه و اثرها علی الحرکات الاسلامیه؛ الکویت، 1416ق.
  44. میلانی، سیدعلی؛ دراسات فی منهاج السنة لمعرفة ابن‏تیمیة؛ قم: مرکز الحقایق الاسلامیه، 1419ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار