تبیین نقش و تأثیر دین در جامعه در پرتو انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه کلام و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مسئله‌ای که در این مقاله به مناسبت چهل‏سالگی انقلاب بررسی می‌شود، تبیین نقش و تأثیر دین در جامعه است. با پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر و نقش مهم دین در به‎وجودآمدن یک حرکت اجتماعی توجه به نقش و کارکرد دین به عنوان عاملی برای حرکت و جنبش اجتماعی اهمیت پیدا کرد. علاوه بر اینکه انقلاب ایران خط بطلانی بود بر تئوری‏هایی که برای دین هیچ نقش و کارکردی قایل نبودند و معتقد به افول دین بودند یا نگاهی حداقلی به دین داشتند و قلمرو دین را فردی می‌دانستند. از این رو به نظر می‌رسد تبیین نقش و تأثیر دین در جامعه ضرورت پیدا می‌کند. آنچه در این مقاله مورد نظر است مبتنی بر سه محور است: یکی بحث درباره ماهیت انقلاب اسلامی است؛ به این معنا که انقلاب اسلامی علی‌رغم اینکه مانند بسیاری از انقلاب‎های اجتماعی در جامعه شکل گرفت و دارای عوامل اجتماعی بود، ریشه انقلاب در تغییر و تحولاتی بود که در افراد جامعه به وجود آمد و علاوه بر عوامل اجتماعی دارای عواملی بود که ریشه در فضایل انسانی داشت. محور دوم نقش و تأثیر دین در تحقق انقلاب و استمرار آن است. در محور سوم نقش و تأثیر انقلاب اسلامی در تقویت جایگاه دین در جامعه، گسترش مباحث مختلف دین‌پژوهی مانند نسبت دین با سایر رشته‌های علمی در علوم انسانی را می‌توان از بازتاب‎های انقلاب اسلامی دانست؛ همچنین تفسیر جدیدی از قلمرو دین و اخلاق دینی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن‌کریم.

    **   نهج‌البلاغه.

    1. چالمرز، آلن؛ چیستی علم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: سمت، 1378.
    2. خمینی سید روح الله، ‏‏صحیفه امام: ‏‏مجموعه آثار امام خمینی‏‏e؛ ج5‏، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389.
    3. خمینی سید روح الله، ‏‏ صحیفه امام: ‏‏مجموعه آثار امام خمینی‏‏e؛ ج6‏، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389.
    4. ‌گیدنز، آنتونی؛ جامعهشناسی؛ تهران: نشر نی، 1386.
    5. طالبان، م.؛ دینپژوهی تجربی؛ تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، 1392.
    6. پارسانیا، حمید؛ علم و فلسفه؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1377.
    7. سیف، حمیدرضا؛ خودشناسی عرفانی؛ قم: نشاط، 1381.
    8. ـــــ؛ «انقلاب اسلامی و پیامدهای معرفتی»، معرفت؛ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1389.
    9. احمدوند، علی‏محمد؛ «تولید علم و گفتمان انقلاب اسلامی»، زمانه؛ ش78، 1387.
    10. گروه مطالعاتی شهید آوینی؛ مبانی نظری هنر شهید آوینی؛ تهران: نبوی، 1374.
    11. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ ج75، تهران: اسلامیه، 1386.
    12. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج24، تهران: انتشارات صدرا، 1385.
    13. ‌همیلتون، ملکلم؛ جامعهشناسی دین؛ محسن ‌ثلاثی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1377.
    14. آوتویت، ویلیام‌ ‌و ‌تام ‌باتامور؛ فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم؛ حسن چاوشیان؛ تهران: نشر نی، 1392.
    15. farhang. gov. ir
    16. jamaran. ir