بحث رابطه روحانیت با علوم جدید بهویژه دانش سیاسی از قدمت بسیاری برخوردار نیست. برای نخستین بار روحانیت، در ورای منازعات فکری سیاسی مشروطهطلبان و مشروعهخواهان در باب تعامل یا تهافت سنت و مدرنیته، به مسئله فرعیتری نیز پرداخت و آن، این بود که آیا میتوان وجهی دینی برای علوم جدید تعریف کرد یا نه؟ برخی عالمان دینی بنا به دلایل مختلفی که عمدتاً نشاندهنده وابستگی دینی و تأویل دینمدارانه آنان از تعلیم و تربیت سنتی بود با انجام اصلاحاتی در این حوزه مخالفت ورزیده، به تکفیر علوم جدید پرداختند. در برابر آنان، برخی دیگر با قرائتی متفاوت از همگنان سنتی خود، به انجام اصلاحاتی در این حوزه امیدوار و خواهان بسط این علوم در میان مردم شدند. با این همه، این گفتوگوها هیچ گاه به دغدغه اصلی آنان در سالهای پس از مشروطه به این سو تبدیل نگردید و آنان همانند گذشته به طرح «مباحثی» در حاشیههای گفتوگوهای فقهی خود درباره سیاست پرداختند. اما با پیروزی انقلاب اسلامی که روحانیت تلاش کرد زندگی سیاسی را بر اساس نشانههای سیاسی نص اسلامی صورتبندی نماید، به ناچار به تولید شاخههایی از دانش سیاسی پرداخت که تا کنون سابقه نداشت. با این همه، بافت دانشهایی که در این دوره تولید شد، با آنچه در محافل دانشگاهی رواج داشت، تفاوتهای مهمی پیدا میکرد که در این مقاله به بررسی این تحولات و تفاوتها خواهیم پرداخت.
طباطبایی، سیدجواد؛ درآمدی فلسفی به تاریخ اندیشه سیاسی در ایران؛ چ3، تهران: کویر، 1372.
ـــــ؛ زوال اندیشه سیاسی در ایران؛ تهران: کویر، 1373.
فوکو، میشل؛ ایرانیها چه رؤیایی در سر دارند؛ ترجمه حسین معصومی همدانی؛ چ2، تهران: نشر نی، 1378.
فیرحی، داود، «وضعیت علم سیاست در حوزه علمیه قم»، همایش وضعیت آموزش و پژوهش علوم سیاسی و روابط بین الملل در ایران؛ 26و27 اردیبهشت 1386، تالار شیخ مرتضی انصاری دانشگاه تهران، در: http://WWW.ipsa. ir/fa/document/conferenceabstracts. pdf
کمالی، مسعود؛ جامعه مدنی: دولت ونوسازی در ایران معاصر؛ ترجمه کمال پولادی؛ چ1، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1381.
مدنی، محمد محمد؛ المجتمع الاسلامی کما تنظمه سوره النساء؛ مصر: دار الفکر، 1991م.
مصفا، نسرین؛ سیری در تحولات آموزش و پژوهشی علوم سیاسی و روابط بینالملل، نقش عوامل تأثیرگذار سطح کلان؛ تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1385.
ملکیان، مصطفی، «حوزههای معرفتی ناظر به زبان»، نشست فلسفه تحلیلی و علم اصول؛ 11/7/81.
مهدوی زادگان، داود؛ «وجه پرسش برانگیزی انقلاب اسلامی در اندیشه سکولار»، غرب و انقلاب اسلامی؛ ج1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1387.
الموسوی الخمینی، روحالله؛ شرح فصوص الحکم؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار و امام خمینی، 1381.
واعظی، احمد؛ شهید صدر و نظریه تفسیر متن؛ قم: کنگره بین المللی آیت الله العظمی شهید صدر، دی ماه، 1379.
یزدانی مقدم احمد رضا، ( گفتوگو)، مدیر گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده اندیشه و علوم سیاسی، مورخ 4/7/1389.