توسعه اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. 

چکیده

اقتصاد توسعه یا علم اقتصاد کشورهای در حال ‌توسعه شاخه‌ای تحقیقاتی است که از یک سو با تفسیر فراگرد تخصیص منابع و تحول اقتصادی در این کشورها سروکار دارد و از سوی دیگر مرتبط با توصیه‌های عملی برای دستیابی به توسعه اقتصادی (مبتنی بر برنامه‌ریزی) است. با تدوین و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1358 که در آن بر توسعه و پیشرفتی اسلامی ـ انسانی ایران تأکید شده، نظام اقتصادی جمهوری اسلامی مطابق اصل ۴۴ بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه‌ریزی منظم و صحیح طراحی شد و مطابق اصل 126، رئیس‏جمهور مسئولیت امور برنامه‌ریزی کشور را بر عهده دارد و می‌تواند برای خود معاونی در امر توسعه و برنامه‌ریزی داشته باشد. بر این اساس فرایند برنامه‌ریزی توسعۀ اقتصادی از سال 1368 و پس از پایان جنگ تحمیلی آغاز شد و نظام اقتصادی کشور طی پنج برنامه توانست ضمن ایجاد تغییرات ساختاری اساسی در فرایند تولید و توزیع، شاخص توسعه انسانی پایین قبل از انقلاب را به شاخص توسعه انسانی بالا برساند. انقلاب اسلامی ایران هرچند هنوز تا رسیدن به آرمان‌های اقتصادی خود فاصله زیادی دارد، توانست اولاً به الگوی توسعه وابسته پایان دهد؛ ثانیاً نوعی الگوی توسعه مستقل را به ارمغان آورد. رشد معتدل اقتصادی همراه با فقرزدایی، تغییر ساختار اقتصادی و کاهش نابرابری از اجزای این الگوی توسعه است که درس‌های جدیدی در اقتصاد توسعه دارد. البته پس از تحریم‌های به‌اصطلاح فلج‌کننده سال 1390 فرایند برنامه‌ریزی کشور دچار آسیب‌های جدی شد؛ به نحوی که 6. 4 درصد از رشد منفی 6. 8 درصدی سال 1391، پیامد تحریم‌های نفتی و تجاری و بانکی بود؛ از این رو رهبری نظام جمهوری اسلامی و مدیریت اقتصادی کشور در مقابل این تحریم‌هایی که هر نظام دیگر را می‌توانست فلج کند- «سیاست‌های اقتصاد مقاومتی» را اجرا کردند که مبنای برنامه ششم توسعه اقتصادی کشور گردید. توفیق در اجرای این سیاست‌ها می‌تواند الگوی جدیدی برای اقتصاد توسعه (اقتصاد پیشرفت به تعبیر مقام معظم رهبری) به ارمغان آورَد که نه‌تنها قادر است ایران را به یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان تبدیل کند، بلکه همچنین می‌تواند الگویی برای کشورهای مستقل و در حال ‌توسعه شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. امام خمینىŠ؛ کشف الاسرار؛ قم: پیام اسلام، [بى‌تا].
  2. امینی، علیرضا؛ «تحلیل بازار کار و سیاست‌های اشتغال‌زایی اقتصاد ایران (با تأکید بر برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی)»، مجله اقتصادی؛ س15، ش5-6، مرداد و شهریور 1394.
  3. جندقی، محسن؛ «گزارش "ایران" از دستیابی کشورمان به اهداف توسعه هزاره سوم: هزاره سوم در ایران»، روزنامه ایران؛ ش3789، 27/8/86، در:

http: //www. magiran. com/npview. asp?ID=1521736.

  1. جندقی، محمد، «پدیده "پنهان" بازار کار/ جمعیت غیر فعال اقتصادی ۶۱ درصد شد» ؛ خبرگزاری مهر؛ شنبه ۲۴ تیر ۱۳۹۶، در:

https: //www. mehrnews. com/news/4030700.

  1. جهانیان، ناصر؛ اسلام و رشد عدالت‌محور؛ چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
  2. خامنه‌ای، سیدعلی؛ بیانات در دیدار رئیس و اعضاى مجلس خبرگان رهبرى، 20/12/1394، در:

http: //farsi. khamenei. ir/newspart-index?tid=12471.

  1. خوش‌کلام خسروشاهی، موسی؛ عرضه و تقاضای نیروی کار در اقتصاد ایران؛ وضعیت موجود و چشم‌انداز آتی، دفتر مطالعات اقتصادی (گروه اقتصاد کلان و مدلسازی)؛ تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1394.
  2. دانش جعفری، داوود و دیگران؛ اقتصاد ایران در افق 1404؛ چ1، تهران: نور علم، 1393.
  3. طبیبیان، محمد و دیگران؛ فقر و توزیع درآمد در ایران؛ چ1، تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1379.
  4. نیلی، مسعود؛ اقتصاد ایران؛ تهران: دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه صنعتی شریف، 1381.
  5. هانت، دایانا؛ نظریه‌های اقتصاد توسعه، تحلیلی از الگوهای رقیب؛ ترجمه غلامرضا آزاد (ارمکی)؛ تهران: نشر نی، 1376.
  6. Bertelsmann Stiftung and Sustainable Development Solutions Network; SDG Index and Dashboards Report; Bertelsmann Stiftung and Sustainable Development Solutions Network, New York: 2017.
  7. Briefing note for countries on the 2016 Human Development Report, Iran (Islamic Republic of) ; UNDP, 2016.
  8. Nafziger, E. Wayne; From Seers to Sen: The meaning of economic development; Helsinki: The United Nations University World Institute for Development Economics Research (UNU-WIDER), 2006.
  9. Salai-i-Martin Xavier and Artadi Elsa V.; Economic Growth and Investment in the Arab World; New York: Columbia University, 2002.
  10. United Nations Development Programme (UNDP); Fighting climate change: Human solidarity in a divided world, Human Development Report 2007/8, New York: the United Nations Development Programme, 2007.
  11. United Nations Development Programme (UNDP) ; overcoming barriers: Human mobility and development, Human development report 2009, New York: the United Nations Development Programme, 2009.
  12. United Nations Development Programme (UNDP); Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience, Human development report 2014, New York: the United Nations Development Programme, 2014.
  13. United Nations Development Programme (UNDP); the Rise of the South: Human Progress in a Diverse World, Human Development Report 2013, New York: the United Nations Development Programme, 2013.
  14. United Nations in the Islamic Republic of Iran and Plan and Budget Organization of the Islamic Republic of Iran; Human Development Report of the Islamic Republic of Iran, Tehran, 1999.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار