دوگانه حاجت‌روایی زیارتگاه‌ها و بستن آن در دوران کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مزار بزرگان دین، کانونی برای آمد و شد ارادتمندان و مکانی برای حاجت‌خواهی است که همواره باید از آلودگی‌ها پاک گردد. زمانی که ویروس فراگیری مثل کرونا به‌واسطه عامل انسانی، شیوع می‌یابد، برای حفظ جان انسان‌ها و سلامت آنان، چاره‌ای جز ایجاد محدودیت یا تعطیلی موقت اجتماعات نیست. اما این محدودیت‌های موقت از جایگاه رفیع آن اماکن مقدس نمی‌کاهد و نقش حاجت‌دهی آنها را از بین نمی‌برد. لیکن دکتر عبدالکریم سروش، ضمن نفی جایگاه تاریخی این مزارات، همگام با سلفیان وهابی، این شبهه را که خفتگان زیر خاک در آن مزارات، قدرت برآوردن حاجات و شفای بیماران را ندارند و هیچ دلیل معتبر عقلی و نقلی بر مشروعیت حاجت‌خواهی و شفاطلبی از ایشان وجود ندارد. بسته‎شدن آن جایگاه‌ها نیز عاملی برای باطل‌دانستن حاجت‌دهی و شفابخشی آنها تلقی شده است که در این نوشتار تلاش می‌شود به این شبهه، پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. ابن‌تیمیه، احمد بن ‌عبدالحلیم؛ زیارة القبور والاستنجاد بالمقبور؛ ریاض: الرئاسة العامة للادارات البحوث العلمیة و الافتاء، 1413ق.
    2. ـــــ؛ مجموع الفتاوی؛ المدینة المنورة: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1416ق.
    3. ـــــ؛ منهاج‌السنة النبویة؛ ریاض: محمد رشاد سالم، 1406ق.
    4. ابن‌جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی؛ صیدالخاطر؛ دمشق: دارالقلم، 1425ق.
    5. ابن‌رجب حنبلی، عبدالرحمن بن احمد؛ اهوال القبور وأحوال أهلها إلى النشور؛ مصر: دار الغد الجدید، 1426ق.
    6. ابن‌طاووس؛ مهج الدعوات؛ قم: دارالذخائر، 1411ق.
    7. ابن‌قیم الجوزیة، محمد بن ابی بکر؛ الروح فی الکلام على أرواح الأموات والأحیاء بالدلائل من الکتاب والسنة؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، [بی‌تا].
    8. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق.
    9. ابوالخیر، ابوسعید؛ سخنان منظوم؛ به کوشش سعید نفیسی؛ تهران: سنایی، 1373.
    10. بخاری، محمد بن اسماعیل؛ صحیح البخاری؛ بیروت: دار طوق النجاة، 1422ق.
    11. بن باز، عبدالعزیز؛ مجموعه فتاوا و مقالات متنوعه؛ ریاض: ‌دارالقاسم، 1420ق.
    12. بیهقی، احمد بن الحسین؛ السنن الکبری؛ بیروت: دارالفکر، [بی‌تا].
    13. ترخان، قاسم؛ «نقش و تأثیر علل و عوامل فرامادی در بلایای طبیعی»، فصلنامه قبسات؛ ش96، 1399.
    14. حر عاملی، محمّد‌بن‌حسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسه آل البیت ˆ، 1409ق.
    15. حلی، جمال الدین احمد بن محمد؛ ‌عدة الداعی؛ بیروت: ‌دارالکتب العربی، 1407ق.
    16. حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر؛ کشْفُ الیقین فی فَضائل أمیرالمؤمنین †؛ قم: مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، 1411ق.
    17. خطیب بغدادی، أبوبکر أحمد بن علی؛ تاریخ بغداد؛ بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1422ق.
    18. سبحانی، جعفر؛ راهنمای حقیقت؛ تهران: مشعر، 1387.
    19. سبزواری، سید عبدالأعلى؛ مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن؛ قم: مطبعة نکین، 1421ق.
    20. سبکی، علی؛ شفاء السقام فی زیارة خیر الانام؛ تحقیق محمدرضا حسینی جلالی؛ قم: [بی‌نا]، 1419ق.
    21. سروش، عبدالکریم؛ اپیدمی کرونا و طرح مسئله شر؛ گفتگوی مندرج در تارنمای زیتون، https: //zeitoons. com، 29اسفند 1398.
    22. سمهودی شافعی، علی بن عبدالله؛ وفاء الوفاء باخبار دار مصطفى؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1419ق.
    23. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر جلال الدین؛ الدر المنثور فی التاویل بالمأثور؛ تهران، المکتبه الاسلامیه، 1377ق.
    24. شبر، سیدعبدالله؛ الاخلاق؛ کربلا: قسم الشئون الفکریه والثقاقیه فی العتبة الحسینیة المقدسة، شعبة التحقیق، 1429ق.
    25. شجاعی، محمد؛ تجسم عمل و شفاعت؛ تهران: کانون اندیشه جوان، 1388.
    26. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417ق.
    27. طبرانی، ‌سلیمان بن احمد؛ المعجم الکبیر؛ قاهره: مکتبة ابن‌تیمیه، 1419ق.
    28. طبرسی، حسن؛ مکارم الاخلاق؛ قم: منشورات الرضی، 1370ش.
    29. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
    30. طوسی، محمد بن حسن؛ الامالی؛ قم: مؤسسه البعثه، 1414ق.
    31. ــــــ‌؛ التبیان؛ نجف: 1383ق.
    32. ــــــ؛ تهذیب الاحکام؛ تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365.
    33. العثیمین، محمد بن صالح بن محمد؛ فتاوى نور على الدرب؛ [بی‌جا]، [بی‌نا] [بی‌تا].
    34. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى‌؛ المحجة البیضاء؛ قم: جامعة المدرسین بقم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1417ق.
    35. القفاری، ناصر بن عبدالله؛ أصول مذهب الشیعة الامامیه الاثنی عشریه عرض و نقد؛ [بی‌جا]، دارالرضا للنشر و التوزیع، 1415ق.
    36. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتاب الاسلامی، 1365.
    37. اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والاإفتاء؛ فتاوى اللجنة الدائمة- المجموعة الأولى؛ الریاض: رئاسة إدارة البحوث العلمیة واللافتاء، [بی‌تا].
    38. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ بیروت: مؤسسه الوفاء، 1404ق.
    39. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج1، تهران: انتشارات صدرا، 1390ش.
    40. مقریزی، احمد بن علیین عبدالقادر؛ امتاع الاسماع؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1999م.
    41. موسوی خلخالی، سید محمدمهدی؛ فقه الشیعه؛ [بی‌جا]، مؤسسة الآفاق، 1422ق.
    42. مولوی، جلال‏الدین محمد؛ دیوان شمس تبریزی؛ تصحیح بدیع‏الزمان فروزان‌فر؛ تهران: صدای معاصر، 1381.
    43. ــــــ؛ مثنوی معنوی؛ به تصحیح رینولد نیکلسون؛ تهران: مؤسسه امیرکبیر، 1373.