بررسی معناداری زندگی در چهارچوب سنّت‌گرایی و علم قدسی دکتر سیدحسین نصر

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه دین

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور

چکیده

قدمت بحث از معنای زندگی، به تاریخ پیدایش رنج‌ها و دردهای بشری می‌رسد؛ زمانی‌که بشر نخستین فلسفه‌ورزی‌های خود را در باب هدف زندگی و سعادت انسان آغاز کرد و به‌همین‌دلیل پاسخ به پرسش‌هایی دراین‌میان ضروری می‌نماید؛ ازجمله اینکه آیا صرفاً روزمرگی‌ها برای اعتباربخشیدن به حیات‌مان کفایت می‌کند یا به هدفی بنیادی‌تر نیازمندیم؟ آیا حقیقت گریزناپذیر فناپذیری بشر، دستیابی به هرمعنای واقعی و پایدار را ناممکن می‌سازد؟ راهکار عملی برای رهایی از پوچی که دامن‌گیر انسان مدرن شده است، چه می‌تواند یاشد؟ آیا پرسش از معنای زندگی، ملازم با اینست که انسان‌ها بخشی از هدف بزرگ‌تر الهی‌اند؟
سیدحسین نصر به‌عنوان مشهورترین چهره ایرانی سنّت‌گرا، به‌نحو مستقیم و غیرمستقیم، آرایی در باب معنای زندگی بیان کرده است. وی ازسویی در ذیل و ضمن نگاه انتقادی خود به مدرنیته، بی‌معنایی زندگی در عصرحاضر را عمدتاً ناشی از مدرنیته می‌داند و ازاین‌رو وی از مفاهیم بنیادی رویکرد سنّت‌گرایانه‌اش به‌مثابه بدیل‌هایی برای مفاهیم برآمده از مدرنیته استفاده می‌کند؛ مفاهیم بنیادی چون امر قدسی و حکمت خالده؛ ازسوی‌دیگر می‌کوشد بر مبنای همان مفاهیم، برای دفاع از معناداری زندگی، دیدگاه‌های ایجابی ارائه کند، اما باوجود طول و تفصیلی که دیدگاه وی دارد، چه‌بسا در عمل، مضمونی نو دربرندارد. وی در دفاع از معناداری زندگی و نیز ـ به‌نحو پراکنده ـ درتبیین معنای زندگی، به همان مفاهیمی متوسل می‌شود که در قلمروهای دیگر بدان‌ها متوسل شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. اکرمی، سیدامیر؛ «نردبان‌های آسمان»، کیان؛ ش۴0، 137۶، ص22ـ32.
  2. برخورداری، زینب؛ «پلورالیسم دینی از مسئله تا مسئله‌نما»، مجله تخصصی الهیات و حقوق؛ ش18، زمستان 138۴، ص153ـ169.
  3. جهانبگلو، رامین؛ در جست‌وجوی امر قدسی؛ ترجمه مصطفی شهرآیینی؛ تهران: نشر مرکز، ۱۳۸۵.
  4. حسینی، سیدحسن؛ «فلسفه اسلامی و مباحث فلسفی»، معرفت جاودان (زندگی‌نامه و فهرست آثار دکتر سیدحسین نصر)؛ ترجمه سیدرضا ملیح؛ ج3، تهران: مهر نیوشا، ۱۳۸۷.
  5. ـــــ ؛ پلورالیسم دینی یا پلورالیسم در دین؛ تهران: انتشارات سروش، ۱۳۸۲.
  6. ریچاردز، گلین؛ رویکردهای مختلف بر پلورالیسم دینی؛ ترجمه رضا گندمی نصرآبادی و احمدرضا مفتح؛ چ۲، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۳.
  7. سروش، عبدالکریم؛ صراط‌های مستقیم؛ تهران: انتشارات صراط، ۱۳۷۷.
  8. لگنهاوسن، محمد؛ «چرا سنّت‌گرا نیستم؟»، کتاب خرد جاویدان همایش نقد تجدد از دیدگاه سنت گرایان معاصر، دانشگاه تهران،؛ ترجمه منصور نصیری؛ ش15، خرداد 1382، ص14ـ17.
  9. ـــــ ؛ اسلام و کثرت‌گرایی دینی؛ قم: کتاب طه، 1379.
  10. محمدرضایی، محمد؛ «بررسی و نقد کثرت‌گرایی به روایت سیدحسین نصر»، پژوهشنامه فلسفه دین؛ ش1۵، ۱۳۸۹، ص127.
  11. ملکیان، مصطفی؛ معنای زندگی (سلسله جزوات درس گفتاری صوتی)؛ تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1382.
  12. نصر، سیدحسین؛ «جاودان خرد»، مجموعه مقالات سیدحسین نصر؛ تهران: انتشارات سروش، 1382، الف.
  13. ـــــ ؛ «علم مدرن خدا را از صحنه جهان حذف کرده است»، کتاب ماه دین؛ مصاحبه‌کننده مسعود رضوی؛ ش171، ۱۳۹۰، الف، ص3ـ16.
  14. ـــــ ؛ اسلام و تنگناهای انسان متجدد؛ ترجمه انشاءالله رحمتی؛ تهران: دفتر پژوهش سهروردی، ۱۳۸۳، الف.
  15. ـــــ ؛ قلب اسلام؛ ترجمه محمدصادق خرازی؛ تهران: نشر نی، ۱۳۸۵، الف.
  16. ـــــ ؛ «ناکجاآباد یوتوپیا»، سوره اندیشه؛ ترجمه ایرج داداشی؛ ش۵۶ـ۵7، بهمن و اسفند 1390، ب، ص159ـ160.
  17. ـــــ ؛ معرفت و امر قدسی؛ ترجمه فرزاد حاجی‌میرزایی؛ چ۲، تهران: نشر فرزان‌روز، ۱۳۸۳، ب.
  18. ـــــ ؛ معرفت و معنویت؛ ترجمه انشاءالله رحمتی؛ تهران: دفتر نشر و پژوهش سهروردی، ۱۳۸۵، ب.
  19. ـــــ ؛ نیاز به علم مقدس؛ ترجمه حسن میانداری؛ قم: مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۸۲، ب.
  20. ـــــ ؛ آموزه‌های صوفیان از دیروز تا امروز؛ ترجمه حسن حیدری و محمدهادی امینی؛ تهران: قصیده‌سرا، ۱۳۸۲، ج.
  21. ـــــ ؛ «پرونده هنر و اخلاق، گفت‌وگو: جهان سنّتی ما اخلاقی است»، آیینه خیال؛ ترجمه منوچهر دین‌پرست؛ ش12، تیر ۱۳۸۷، ص22ـ29.
  22. ـــــ ؛ «فایل صوتی سخنرانی سیدحسین نصر»، همایش فرهنگ و تکنولوژی؛ تهران: دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۹۳.
  23. ـــــ ؛ «نقد نظریه تکاملی داروین»، مجله رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی؛ ش72، بهار ۱۳۸۸، ص181ـ182.
  24. ـــــ ؛ جوان مسلمان و دنیای متجدد؛ ترجمه مرتضی اسعدی؛ چ۶، تهران: طرح نو، ۱۳۸۴.
  25. نصری، قدیر؛ «یک نظر و بیست و سه نقد»، فصلنامه مطالعات ملی؛ ش۴، زمستان ۱۳۸۳، ص170.
  26. Edwards, paul; meaning and value of life; the encyclopedia of philosophy,paul edwards, vol.4, newyork, mc Millan, 1967, p.472.
  27. Garrett, Thomson; on the meaning of life, wadsworth publishing, 2003.
  28. Luik, john; humanism, in routledge encyclopedia of philosophy; 8th ed, Londen & newYork: Routledge, 1998.
  29. Metz, Thaddeus; introduction؛philosophical papers;34, No.3, university of Witwatersrand, 2005.
  30. Nasr, seyyed Hossein; Islam,Science,Muslims & Technology; Al-Qalam publishing, Sherwood Park, Canada, 2007.
  31. ------; Science & Civilization in Islam, Harvard university press, 1968.
  32. ------; the encounter of man and nature; the spiritual crisis of Modern man, londen: George Allen & unwin, 1990.