دکتری تاریخ اسلام و دانشآموخته حوزه علمیه و پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
چکیده
نسبت به تمدن اسلامی دیدگاههای گوناگونی وجود دارد و بر اساس یک نگاهِ مبتنی بر سنّتگرایی، تمدن اسلامی دارای مؤلفهها و ویژگیهای خاصی است و آرا و نظرات دکتر سیدحسین نصر بهعنوان نماد شاخص مکتب سنّتگرایی در دوره حاضر که بهعنوان ناقد و مخالف مدرنیسم نیز شناخته میشود، دارای اهمیت است و پرسش اصلی و مسئله اساسی پژوهش حاضر میباشد. مبانی و مؤلفههای مهم تمدن اسلامی در نظام فکری دکتر نصر را در شاخصهایی همچون تعریف و مفهوم تمدن اسلامی، مبانی، پیشینه و بینش سنّتگرایی در تمدن اسلامی میتوان برشمرد. با این تفصیل، دکتر نصر دیدگاه خاصی در تمدن اسلامی دارد که مبتنی بر سنّتگرایی و برداشت خاص از سنّت است. وی راه برونرفت از مشکلات تمدن غرب را بازگشت به تمدن اسلامی و احیای آن میداند که در پناه نقد تمدن غرب و توسل به سنّت علم جدیـد ممکن میباشد.
نوشتار حاضر بر آن است با روش تحلیلی ـ انتقادی، ضمن طرح مبانی و مؤلفههای تمدن اسلامی از منظر دکتر نصر، به نقد و بررسی دیدگاه وی در این حوزه بپردازد. نتایج بررسی نشان میدهد سنّتگرایی قویترین مؤلفه نصر برای تمدن اسلامی است که بازگشت به سنّت را برای احیای تمدن اسلامی پیشنهاد میدهد. بااینحال پیشنهاد ایشان مبهم و نظری طرحشده و کلیگویی و عدم بیان روشنِ راهکار به نظرات او آسیب زده است.
ـــــ ؛ «زمینه برخورد فرهنگ و تمدن ایران و غرب»، نشریه یغما؛ تهران: ش299، اردیبهشت ۱۳۵۲، ص65ـ71.
ـــــ ؛ در جستوجوی امر قدسی (گفتوگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر)؛ ترجمه سیدمصطفی شهرآیینی؛ چ4، تهران: نشر نی، 1387.
ـــــ ؛ نیاز به علم مقدس؛ ترجمه حسن میانداری؛ چ۲، قم: مؤسسه فرهنگی طه، 1382.
نویل، رابرت کامینگ؛ «فلسفه جاودان در زمینه عمومی»، مجموعه مقالات جام، نومی، کهن؛ بهاهتمام مصطفی دهقان؛ تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، ۱۳۸۴.
والرشتاین، ایمانوئل؛ سیاست و فرهنگ در نظام متحول جهانی؛ ترجمه پیروز ایزدی؛ تهران: نشر نی، 1377.
هانتینگتون، ساموئل؛ برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی؛ ترجمه محمدعلی حمیدرفیعی؛ تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۷۸.