نقد آرا و نظریه‌های دکتر سیدحسین نصر درباره تمدن اسلامی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دکتری تاریخ اسلام و دانش‌آموخته حوزه علمیه و پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

نسبت به تمدن اسلامی دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد و بر اساس یک نگاهِ مبتنی بر سنّت‌گرایی، تمدن اسلامی دارای مؤلفه‌ها و و‌یژگی‌های خاصی است و آرا و نظرات دکتر سیدحسین نصر به‌عنوان نماد شاخص مکتب سنّت‌گرایی در دوره حاضر که به‌عنوان ناقد و مخالف مدرنیسم نیز شناخته می‌شود، دارای اهمیت است و پرسش اصلی و مسئله اساسی پژوهش حاضر می‌باشد. مبانی و مؤلفه‌های مهم تمدن اسلامی در نظام فکری دکتر نصر را در شاخص‌هایی همچون تعریف و مفهوم تمدن اسلامی، مبانی، پیشینه و بینش سنّت‌گرایی در تمدن اسلامی می‌توان برشمرد. با این تفصیل، دکتر نصر دیدگاه خاصی در تمدن اسلامی دارد که مبتنی بر سنّت‌گرایی و برداشت خاص از سنّت است. وی راه برون‌رفت از مشکلات تمدن غرب را بازگشت به تمدن اسلامی و احیای آن می‌داند که در پناه نقد تمدن غرب و توسل به سنّت علم جدیـد ممکن می‌باشد.
نوشتار حاضر بر آن است با روش تحلیلی ـ انتقادی، ضمن طرح مبانی و مؤلفه‌های تمدن اسلامی از منظر دکتر نصر، به نقد و بررسی دیدگاه وی در این حوزه بپردازد. نتایج بررسی نشان می‌دهد سنّت‌گرایی قوی‌ترین مؤلفه نصر برای تمدن اسلامی است که بازگشت به سنّت را برای احیای تمدن اسلامی پیشنهاد می‌دهد. بااین‌حال پیشنهاد ایشان مبهم و نظری طرح‌شده و کلی‌گویی و عدم بیان روشنِ راهکار به نظرات او آسیب زده است.

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. ساروخانی، باقر؛ درآمدی بر دائرةالمعارف علوم اجتماعی؛ تهران: انتشارات کیهان، ۱۳۸۰.
    2. عالمی، سیدعلیرضا؛ آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سیدحسین نصر؛ قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1389،
    3. مهیمنی، محمدعلی؛ گفت‌وگوی فرهنگ و تمدن‌ها؛ تهران: نشر ثالث، ۱۳۷۹.
    4. نصر، سیدحسین؛ اسلام مذهب، تاریخ و تمدن؛ ترجمه عباس گیلوری؛ تهران: دبیزش ـ روزبهان، ۱۳۸۵، الف.
    5. ـــــ ؛ اسلام و تنگناهای انسان متجدد؛ ترجمه انشاءالله رحمتی؛ تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی، ۱۳۸۳، الف.
    6. ـــــ ؛ جوان مسلمان و دنیای متجدد؛ ترجمه مرتضی اسعدی؛ چ۶، تهران: طرح نو، ۱۳۸۴، الف.
    7. ـــــ ؛ آرمان‌ها و واقعیت‌های اسلام؛ ترجمه شهاب‌الدین عباسی؛ تهران: دفتر نشر سهروردی، 1383، ب.
    8. ـــــ ؛ علم و تمدن در اسلام؛ ترجمه احمد آرام؛ چ۲، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۴، ب.
    9. ـــــ ؛ قلب اسلام؛ ترجمه سیدمحمدصادق خرازی؛ تهران: نشر نی، 138۵، ب.
    10. ـــــ ؛ «گفت‌وگوی تمدن‌ها و جهان اسلام»، مجموعه مقالات پاسخ آسیا به نظریه برخورد تمدن‌ها؛ به‌کوشش سلیم رشید، ترجمه سیدمحمدصادق خرازی؛ تهران: خورشیدآفرین، 138۴، ج.
    11. ـــــ ؛ در غربت غربی (زندگی‌نامه خودنوشت دکتر سیدحسین نصر)؛ ترجمه امیر مازیار و امیر نصری؛ تهران: انتشارات رسا، ۱۳۸۳، ج.
    12. ـــــ ؛ معرفت و معنویت؛ ترجمه انشاءالله رحمتی؛ تهران: دفتر نشر و پژوهش سهروردی، ۱۳۸۳، د.
    13. ـــــ ؛ «تأملاتی درباره انسان و آینده تمدن»، پژوهش‌های علوم انسانی؛ ش۴، شهریور 1379، ص 112ـ123.
    14. ـــــ ؛ «رویارویی تمدن‌ها و آینده بشر»، مجله کلک؛ ش۶0، اسفند ۱۳۷۳، ص12ـ22.
    15. ـــــ ؛ «زمینه برخورد فرهنگ و تمدن ایران و غرب»، نشریه یغما؛ تهران: ش299، اردیبهشت ۱۳۵۲، ص65ـ71.
    16. ـــــ ؛ در جست‌وجوی امر قدسی (گفت‌وگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر)؛ ترجمه سیدمصطفی شهرآیینی؛ چ4، تهران: نشر نی، 1387.
    17. ـــــ ؛ نیاز به علم مقدس؛ ترجمه حسن میانداری؛ چ۲، قم: مؤسسه فرهنگی طه، 1382.
    18. نویل، رابرت کامینگ؛ «فلسفه جاودان در زمینه عمومی»، مجموعه مقالات جام، نومی، ‌کهن؛ به‌اهتمام مصطفی دهقان؛ تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، ۱۳۸۴.
    19. والرشتاین، ایمانوئل؛ سیاست و فرهنگ در نظام متحول جهانی؛ ترجمه پیروز ایزدی؛ تهران: نشر نی، 1377.
    20. هانتینگتون، ساموئل؛ برخورد تمدن‌ها و بازسازی نظم جهانی؛ ترجمه محمدعلی حمیدرفیعی؛ تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۷۸.