ولایت فقیه و امنیت ملی (بررسی کارکردهای امنیتی ولایت فقیه از منظر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران)

نوع مقاله : مقاله تخصصی

چکیده

ولایت فقیه از ارکان اساسی نظام جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. تأثیر، نقش و کارکرد ولیّ فقیه در شئون مختلف کشور و نظام، ناشی از موقعیت معنوی، مردمی و حقوقی این مقام بوده، در قانون اساسی نیز به این موقعیت اشاره شده است. یکی از کارکردهای مهم رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران، در بُعد امنیت ظاهر می‌شود. با توجه به اینکه امنیت ملی به دلیل نقش بنیادین آن در پایداری و بقای کشور از اهمیت شایانی برخوردار است، نقش مقام رهبری در این مؤلفه می‌تواند با بقای نظام نیز مرتبط باشد. از منظر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، مقام رهبری نقطه اتصال و حلقه وصل جمهوریت و اسلامیت محسوب شده، این مقام با ‌مدیریت و فرماندهی نظامی و انتظامی کشور و تصمیم‌گیری درباره جنگ و صلح و بسیج نیروها نقش اساسی در امنیت کشور ایفا می‌کند. از سوی دیگر، سیاستگذاری امنیتی کشور نیز با تأیید و نظر مقام رهبری صورت می‌گیرد. اِعمال قدرت، حضور و نفوذ ولیّ فقیه در نهادهای امنیتی کشور، نقش او در بن‌بست‌های سیاسی ـ امنیتی و اختلافات و... از دیگر کارکردهای امنیتی ولیّ فقیه‌اند که در این تحقیق مورد بررسی و مداقه قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. *.  نهج‌البلاغه.

    1. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم؛ لسان‌العرب؛ ج11، تهران: معهدالعلوم الانسانیه والدراسات الثقافیه، 1385.
    2. احمد‌بن‌فارس‌بن‌زکریا، ابوالحسین؛ معجم مقاییس‌اللغهًْ؛ ج4، قم: مرکز دراسات الحوزه و الجامعه، ۱۳۸۷.
    3. ‌ارسطا، محمدجواد؛ نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ قم: بوستان کتاب، 1389.
    4. اقتداری، علیمحمد؛ سازمان و مدیریت؛ چ18، تهران: انتشارات مولوی، 1366.
    5. اگ برن و نیم کف؛ زمینه جامعه‌شناسی؛ تهران: آریان‌پور، 1351.
    6. باری، بوزان؛ مردم، دولت‌ها وهراس؛ ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی؛ تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبری، 1378.
    7. برژینسکی، زبیگنیو؛ درجستجوی امنیت ملی؛ ترجمه ابراهیم خلیلی؛ تهران: نشر سفیر، 1369.
    8. بیان، حسام‌الدین؛ «امنیت عمومی و وحدت ملی»؛ مقاله دیدگاه‌های نوین در امنیت و وحدت ملی، نگرش در عمل؛ تهران: معاونت امنیتی وزارت کشور، دفتر مطالعات و تحقیقات امنیتی، ش6، 1380، 6.
    9. جهان‌بزرگی، احمد؛ امنیت در نظام سیاسی اسلام؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و ‌اندیشه اسلامی، 1388.
    10. خمینی، سیدروح‌الله؛ صحیفه نور؛ تهران: وزارت ارشاد اسلامی (مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامى)، 1361.
    11. خوش‌فر، غلامرضا؛ «نقش امنیت در تحقق قانونگرایی در جامعه»؛ اطلاعات سیاسی- اقتصادی؛ تهران: مؤسسه اطلاعات، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش144ـ143، مرداد و شهریور 1378.
    12. رجایى، حسین؛ «ولایت فقیه و حف معضلات نظام»؛ ماهنامه رواق اندیشه؛ قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ش11، 1381.
    13. رنجبر، مقصود؛ ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1378.
    14. سریع‌القلم، محمود؛ عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی ایران؛ تهران: دفتر مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 1380.
    15. سلمان خاکسار، عبدالحمید؛ حکومت، فرد و امنیت؛ تهران: انتشارت دانشگاه عالی دفاع ملی، 1389(الف).
    16. ـــــ؛ حکومت، فرد و امنیت؛ تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، 1389(ب؛.
    17. صورت مشروح مذاکرات قانون اساسی ج. ا. ا؛ انتشارات مجلس شورای اسلامی، ج1، 1364، جلسات سوم به بعد.
    18. طریحى، فخرالدین؛ مجمع‌البحرین؛ ج50، بیروت: دارالمعرفهًْ، 1379.
    19. عمید زنجانی، عباسعلی؛ فقه سیاسی؛ ج1، تهران: امیرکبیر، 1366.
    20. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ ج1، بیروت: دایرةالمعارف للمطبوعات، 1370.
    21. مهری، عباس؛ «فصلنامه مطالعات دفاعی ـ استراتژیک دانشگاه عالی دفاع ملی»؛ مقاله بررسی مفهوم امنیت ملی و تأثیر آن در توسعه پایدار؛ تهران: دانشگاه عالی دفاع، ش15، زمستان 81،.
    22. نوروزی خیابانی، مهدی؛ فرهنگ لغات و اصطلاحات سیاسی؛ چ4، تهران، نشر نی، 1374.
    23. نونژاد، مسعود؛ «راهی به سوی توسعه پایدار»؛ اطلاعات سیاسی- اقتصادی؛ تهران: مؤسسه اطلاعات شرکت ایران چاپ، ش132ـ131، مرداد 1377.
    24. نیک‌گهر، عبدالحسین؛ مبانی جامعه‌شناسی؛ تهران: ‌نشر رایزن، 1369.
    25. هاشمی، سیدمحمد؛ حقوق اساسی ج. ا. ا؛ ج2، تهران: میزان، 1383.
    26. ـــــ؛ مدیریت سیاسی (از سیاستگذاری تا سیاستگذاری)؛ تهران: انتشارات ریاست جمهوری، 1366.