ولایت فی‌الجمله برای فقیه از مسائل مورد اتفاق فقیهان است. مسئله اصلی مورد اختلاف در بحث ولایت فقیه، حدود و اختیارات فقیه در زمان غیبت است. در این مقاله نظر دو فقیه روشن‌ضمیر و انقلابی معاصر یعنی امام خمینی و شهید صدر در این مسئله مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفته است.
از آثار علمی و سیره عملی امام خمینی استفاده می‌شود، ایشان بر خلاف برخی ادعاها، در طول زندگی علمی و سیاسی خود همواره به ولایت مطلقه فقیه اعتقاد داشته، فقیه را جانشین پیامبر و امامان معصوم در همه عرصه‌های حکومتی و همسان ایشان در لزوم اطاعت و ولایت و حکومت معرفی می‌کند.
از سوی دیگر، از آثار مکتوب شهید صدر برمی‌آید که ایشان در زمان غیبت، فقیه بماهو فقیه را به عنوان مرجع صالح رشید و مرجع علمی و ناظر بر اجرای صحیح قانون الهی و شریعت اسلامی معرفی می‌کند.
روشن است که این دو دیدگاه در عمل، دو روش حکومتی متفاوت ارائه خواهند داد. مهم‌‌ترین تفاوت دو نظریه اینکه در نظریه امام خمینی، فقیه حاکمیت و ولایت دارد، بلکه بالاترین مقام اجرایی کشور است؛ ولی در نظریه شهید صدر، فقیه هیچ‌گونه نقش اجرایی ندارد و حاکمیت با مردم است و وظیفه فقیه، نظارت بر حُسن اجرای قوانین و مطابقت با قوانین شرع است.
آل بحرالعلوم، محمدبن‌محمدتقی؛ بلغة‌الفقیه (مجموعه بحوث و رسائل و قواعد فقهیه)؛ شرح و تعلیق حسین‌‌بن‌محمدتقی آل بحرالعلوم؛ تهران: مکتبة‌الصادق، ۱۴۰۳ق.
ــــــ؛ لمحة فقهیه تمهیدیه عن مشروع دستورالجمهوریة الاسلامیه فی ایران (الاسلام یقودالحیاة)؛ چ3، قم: ظهور مرکزالابحاث والدراسات‌التخصصیة للشهید الصدر، 1426ق.
)