ماهیت و مؤلفه‌های قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

قدرت سیاسی، از کهن‌ترین مفاهیم در بررسی‌های سیاسی است. تلاش ما آن است تا ماهیت قدرت، سطوح، مراتب اعمال و مؤلفه‌های مادی و معنوی آن را از دیدگاه قرآن کریم بررسی کنیم. قرآن، منبع بنیادین اندیشه سیاسی اسلام است و از آنجا که این آیین، اجتماعی ـ سیاسی و واقع‌گراست؛ بنابراین قدرت سیاسی را به عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین مفاهیم سیاست، به رسمیت می‌شناسد و می‌توان برخی از مؤلفه‌های مادی و معنوی آن را از این کتاب، برداشت کرد.
در نگره قرآنی، قدرت سیاسی، نعمتی مثبت ارزیابی می‌شود تا جامعه انسانی به آرمان‌های متعالی برسد. ضمن تبیین سطوح چهارگانه قدرت و بررسی پشتوانه و پیامدهای هریک، مراتب اِعمال آن را به ترتیبِ قانع‌سازی عقلی، قانع‌سازی ساختگی، ایجاد انگیزش، تهدید به مجازات، اجبار و نیروی فیزیکی ـ جسمی بررسی کردیم. در مؤلفه‌های قدرت سیاسی، ضمن اشاره به برخی از مؤلفه‌های مادی قدرت مانند توان نظامی و اقتصادی، مؤلفه‌های معنوی آن را مانند عزت، علم و دانایی، اتحاد، امامت و رهبری و باور به معنویت، کاویدیم.

کلیدواژه‌ها


  1. *. قرآن کریم.

    *. نهج‌البلاغه.

    1. ابراهیم‌الناصر عبدالله و همکاران؛ النظام الاقتصادی‌الاسلامی؛ بیروت: [بی‌نا]، [بی‌تا].
    2. ابن‌فارس؛ معجم مقاییس‌اللغة؛ ج1، قم: مرکزالنشر مکتب‌الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    3. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم؛ لسان‌العرب؛ ج4، بیروت: دارالجیل، 1988م.
    4. آشوری، داریوش؛ دانشنامه سیاسی؛ تهران: انتشارات مروارید، 1374.
    5. جهامی، جیراز؛ مصطلحات‌الفلسفه عندالعرب؛ بیروت: مکتبة لبنان، 1998م.
    6. حائری یزدی، مهدی؛ هرم هستی، تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی؛ تهران: مؤسسه پژوهشیء حکمت و فلسفه ایران، 1385.
    7. راسل، برتراند؛ قدرت؛ ترجمه نجف دریابندرى؛ چ2، تهران: انتشارات خوارزمى، 1367.
    8. راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ المفردات فی غریب‌القرآن؛ بیروت: دارالعلم الدارالشامیة، 1412ق.
    9. رشیدرضا، محمد؛ تفسیر المنار؛ ج11، بیروت: دارالمعرفه، 1414ق.
    10. ریمون، آرون؛ مراحل اساسى اندیشه در جامعه‌شناسى؛ ترجمه باقر پرهام؛ تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامى، 1370.
    11. سلمان غانم، محمد؛ الرحمانیة، دیمو قراطیةالقرآن؛ چ1، بیروت: دارالفارابی، 2008م.
    12. سورآبادى، ابوبکر عتیق‌بن‌محمد؛ تفسیر سورآبادى؛ ج‏4، تهران: فرهنگ نشرنو، 1380.
    13. شیرازی، صدرالدین محمد؛ تفسیر القرآن‌الکریم؛ تصحیح محمد خواجوى؛ چ2، قم: انتشارات بیدار، 1411ق.
    14. ــــــ؛ تفسیر القرآن‌الکریم؛ حققه و علّق علیه محمدجعفر شمس‌الدین؛ چ1، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1419ق.
    15. ــــــ؛ مفاتیح‌الغیب؛ ترجمه و تعلیق محمد خواجوی؛ چ1، تهران: نشر مولی،
    16. صادقى تهرانى، محمد؛ البلاغ فی تفسیرالقرآن بالقرآن؛ چ1، قم: نشر مؤلف، ‏1419ق.
    17. صدوق، محمد‌بن‌على‌بن‌بابویه؛ معانى‌الاخبار؛ چ3، قم: نشر اسلامى وابسته به جامعه مدرسین، 1416ق.
    18. صلیبا، جمیل؛ فرهنگ فلسفی؛ ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی؛ چ1، تهران: نشر حکمت، 1366.
    19. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن‏؛ چ5، قم: مؤسسة النشرالاسلامى، 1417ق.
    20. طبرسى، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن؛ ج‏4، چ1، بیروت: ‏دارالمعرفة، 1406ق.
    21. طریحى، فخرالدین؛ مجمع‌البحرین؛ ج‏4، تهران: کتابفروشى مرتضوى‏، چ3، 1375.
    22. فیرحی، داود؛ قدرت، دانش، مشروعیت؛ تهران: نشر نی، 1384.
    23. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور؛ ج‏1، چ11، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن‏، 1383.‏
    24. کلینى، محمد‌بن‌یعقوب؛ الکافی؛ ج5، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیة،
    25. لاریجانی، محمدجواد؛ نقد دیندارى و مدرنیسم؛ تهران: اطلاعات، 1372.
    26. لوکس، استیون؛ قدرت فرّ انسانى یا شرّ شیطانى؛ چ1، ترجمه فرهنگ رجایى؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ۱۳۷۰.
    27. ــــــ؛ قدرت، نگرشی رادیکال؛ ترجمه عماد افروغ؛ چ1، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا، 1375.
    28. مجلسى، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ تهران: المکتب‍ةالاسلامیه، 1392ق.
    29. ‏مدرسى، سیدمحمدتقى؛ من هدى‌القرآن؛ ج‏1، چ1،‌ تهران: دار محبی‌الحسین، ‏1419ق.
    30. مصطفوى، حسن؛ ‏التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم؛ ج‏6، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    31. ــــــ؛ ‏التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم؛ ج‏6، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    32. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ قم: انتشارات امیرالمؤمنین†، [بی‌تا].
    33. وبر، ماکس؛ مفاهیم اساسى جامعه‏شناسى؛ ترجمه احمد صدرایى؛ تهران: نشر مرکز، 1375.
    34. Bachrach, Peter; and Morton Baratz Power and Poverty: Theory and Practice; Oxford: Oxford University Press, 1970.
    35. Dahl, Rober; "Who Governs? Power and Democracy in an American City" New Haven; CT: Yale University Press, 1961.
    36. Foucault, Michel; Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977; Trans. Colin Gordon. The Harvester Press, 1980.
    37. Rutledge Encyclopedia of Philosophy, Version 10, London and New York: Rutledge, 1998.
    38. Spicer ,André; Theories of Power in "Encyclopaedia of Activism and Social Justice"; Gary Anderson and Kathryn Herr (eds); University of Warwick, London: 2007.
    39. Weber, Max; Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology; trans. Ephraim Fischoffet Berkeley; CA: University of California Press ,1978.