سطوح سکولار علوم تجربی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

سکولاریزم به سطوحی از علوم تجربی مانند موضوع، روش، نظریه‌پردازی و گزاره‌ها، رویکردها و ارزشیابی راه یافته و تأثیراتی را از خود بر جای گذارده است.
این نوشتار بر آن است تا مشخص کند که این آثار در علوم طبیعی و انسانی یکسان نیست، و نیز به این سئوال اساسی پاسخ گوید که اساساً در چه حوزه‌ای از علوم تجربی باید تلاش مضاعفی را برای رهایی از دام سکولاریزم سامان داد؟
در علوم انسانی، ورود سکولاریزم به هریک از حوزه‌های پنج‌گانه مذکور، آثار منفی زیادی از خود بر جای گذاشته است. گزاره‌های سکولار علوم انسانیِ موجود، نه تنها توصیف درستی از پدیده‌های انسانی و اجتماعی جامعه سکولار ارائه نکرده‌اند، بلکه با ورود و اجرا در جامعه دینی آثار منفی و مضری را باعث شده‌اند.
در علوم طبیعی، آثار برجای مانده از نفوذ سکولاریزم، همسان با علوم انسانی نیست. انتخاب موضوع مادی و روش تجربی، اگرچه در تبیین یا تفسیر پدیده‌های طبیعی آثار فراوانی داشته است؛ ولی به دلیل محدودشدن این انتخاب، به ظاهر طبیعت، علم ناقصی را در اختیار پژوهشگران قرار ‌داده است.

کلیدواژه‌ها


  1. [بی‌نا]؛ «میشل فوکو و انقلاب ایران»؛ معارف، ش13، تیر 1383.

[online]available:http://www.maarefmags.com/node/1554.

  1. آذربایجانی، مسعود؛ روانشناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز؛ تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387.
  2. ابوطالبی، مهدی؛ «نقد و بررسی نظریه نیکی آر. کدی در تحلیل انقلاب اسلامی ایران»؛ معارف، ش33، بهار 1384.
  3. اعرافی، علیرضا؛ «بهره­گیری از روش­شناسی اجتهادی، لازمه تولید علم دینی»؛ حوزه و دانشگاه، ش49، زمستان 1385.
  4. بندیکس، راینهارد؛ سیمای فکری ماکس وبر؛ ترجمه محمود رامبد؛ چ2، تهران: انتشارات هرمس، 1388.
  5. پارسانیا، حمید؛ «مبانی معرفتی و چهره اجتماعی سکولاریزم»؛ کتاب نقد، ش1، زمستان 1379.
  6. تفضلی، فریدون؛ اقتصاد کلان، نظریه‌ها و سیاست‌های اقتصادی؛ تهران: نشر نی، 1376.
  7. توسلی، غلامعباس؛ نظریه‌های جامعه‌شناسی؛ تهران: سمت، 1371.
  8. جوادی آملی، عبدالله؛ شریعت در آیینه معرفت؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1378.
  9. حسنی، سیدحمیدرضا و مهدی علی‌پور؛ «"اجتهاد" به مثابه فرایند کشف و تولید علوم انسانی اسلامی»؛ مجموعه مقالات کنگره ملی علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385.
  10. خاکى قراملکى، محمدرضا؛ «خاستگاه و جایگاه سکولاریسم در غرب و ایران»؛ معرفت، ش79، 1383.
  11. خسروپناه، عبدالحسین؛ اولین نشست تخصصی نقش علم کلام در تحول علوم انسانی (جزوه و سخنرانی)، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 23 اسفند 1389(الف).
  12. ـــــــ؛ معنای تحول در علوم انسانی تعطیلی آن نیست؛ قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اسفند 1389(ب):

[online]available:http://www.hawzah.net/Hawzah/News/NewsView.aspx?NewsType=1&LanguageID=1&NewsID=87428

  1. ـــــــ؛ «فتنه خرافه» چالش پس از «فتنه علوم انسانی مدرن» است؛ روزنامه قدس، 18 اردیبهشت 1390.
  2. خمینی، روح‌الله؛ صحیفه امام؛ ج15، چ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1378.
  3. ـــــــ؛ صحیفه امام؛ ج9، چ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1378.
  4. رشاد، علی‌اکبر؛ «معیار علم دینی»؛ فصلنامۀ ذهن؛ ش33، 1387.
  5. ـــــــ؛ اولین نشست «چیستی تحول در علوم انسانی» و نشست نقد و بررسی فیلم «آلزایمر»؛ همایش چیستی تحول علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، سالن شهید مطهری، قم: نشریه داخلی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ش35 و 36؛ اسفند 1389:

[online]available:http://www.rashad.ir/Link.aspx?ID=135

  1. ریمون، آرون؛ مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی؛ ترجمه باقر پرهام؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.
  2. سروش، عبدالکریم؛ (الف)؛ قبض و بسط تئوریک شریعت؛ چ سوم، محل نشر: مؤسسه فرهنگی صراط، 1373.
  3. ـــــــ؛ (ب)؛ تفرج صنع؛ چ سوم، محل نشر: مؤسسه فرهنگی صراط، 1373.
  4. سعیدی، علی؛ «مبانی و لوازم کلامی سکولاریزم»؛ کتاب نقد، ش1، 1379.
  5. صادقی، هادی؛ «اولین نشست تخصصی نقش علم کلام در تحول علوم انسانی»؛ 23 اسفند 1389.
  6. صنمى، على‌اصغر؛ «فلسفه‌هاى پوزیتیویسم باورها و ارزش‌ها»؛ حوزه، ش109 و 110، فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر 1381.
  7. فرد، ان.کرلینجر؛ مبانى پژوهش در علوم رفتارى؛ ترجمه حسن پاشاشریفى و جعفر حقیقى زند؛ تهران: آواى نو، 1377.
  8. فروند، ژولین؛ نظریه‌هاى مربوط به علوم انسانى؛ ترجمه على‌محمد کاردان؛ چ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1372.
  9. فروید؛ آینده یک پندار؛ ترجمه هاشم رضی؛ تهران: آسیا، 1340.
  10. قائمی‌نیا، علیرضا؛ درآمدی بر منشأ دین؛ قم: انتشارات معارف، 1379.
  11. قرشى، سیدعلى‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ ج2، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، 1371.
  12. کاپلستن، فردریک؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه بهاء‌الدین خرمشاهی؛ ج8، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى و انتشارات سروش، 1376.
  13. کرایب، یان؛ نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس؛ ترجمه عباس مخبر؛ تهران: نشر آگاه، 1378.
  14. کلینى، محمدیعقوب؛ الکافی (8 جلدی)؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365.
  15. گلشنی، مهدی؛ «مفهوم علم دینی»؛ پیام حوزه، ش20، زمستان 1377.
  16. ـــــــ؛ از علم سکولار تا علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
  17. ـــــــ؛ دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر؛ چ دوم، تهران: مرکز نشر فرهنگی مشرق، 1374.
  18. لاریجانی، محمدجواد؛ «همایش مبانی فلسفی علوم انسانی، گفت‌وگوها»؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، 1389.
  19. محمدی ری­شهری، محمد؛ دانشنامه احادیث پزشکی؛ ترجمه حسین صابری؛ چ هفتم، قم: دارالحدیث، 1386.
  20. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ ج‏1، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1366.
  21. مطهری، مرتضی؛ علل گرایش به مادیگری؛ چ سیزدهم، تهران: انتشارات صدرا، 1373.
  22. ـــــــ؛ مجموعه ‏آثار؛ ج5، قم: انتشارات صدرا، 1371.
  23. مگی، بریان؛ پوپر؛ ترجمه منوچهر بزرگمهر؛ چ اول، تهران: انتشارات خوارزمی، 1359.
  24. میرمعزی، سیدحسین؛ «الگوی مصرف کلان در جامعه اسلامی»؛ اقتصاد اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ش20، زمستان 1384.
  25. هادوی تهرانی، مهدی؛ باورها و پرسش­ها؛ چ سوم، قم: مؤسسه فرهنگی خانه خِرد، 1382.
  26. هادوی تهرانی، مهدی؛ «شاخص اصلی توسعه اسلامی توسعه باور دینی است»؛ روزنامه همشهری؛ ویژه‌نامه الگوی اسلامی ایرانی، اردیبهشت 1389.
  27. ـــــــ؛ مبانى کلامى اجتهاد؛ قم: مؤسسه فرهنگى خانه خِرد، 1381.