وحیانیت الفاظ وآموزه‌های قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله تخصصی

چکیده

وحى، ارتباط خداوند در ربوبیت و تدبیر با سراسر گیتى است و در اصطلاح رایج و غالب به وحى تشریعى و پیام‏رسانى ویژه خداوند گفته می‌شود. بر این اساس پیامبر فقط وسیله اتصال به غیب براى اخذ پیام راهنمایى انسان بوده که حاصلش دین الهى و کتاب آسمانى است و قرآن مجید برترین و آخرین پیام خداوند به‌‏جا‌مانده از پیامبر اسلام… است.
از جمله موضوعات مهمى که از گذشته مفسران و اندیشمندان علوم قرآنى درباره آن بحث و گفتگو کرده‌اند موضوع «الفاظ قرآن» است. وحیانى بودن نص از مباحث مهم وحى است و طبق دیدگاه عمومى مسلمانان، یگانه مصدر و منبع وحى و آیات قرآن کریم، در لفظ و معنا، خداوند حکیم و علیم است. از جمله ادلّه این مدّعا آیات قرآن است که مى‏توان به آیات وحى (انعام (6): 15؛ طه (20): 114) و آیات مداخله نداشتن پیامبر در متن وحى (یونس (10): 15؛ نحل (16): 6 و 103)، و تعبیر قرآن به قرائت و کتابت اشاره کرد. علاوه بر آن اُمّى بودن پیامبر… و اعجاز قرآن نیز بر وحیانى بودن آن در لفظ و معنا دلالت می‌کنند.
بعضى از نویسندگان و روشنفکران معاصر این‏گونه مى‏اندیشند که قرآن متنی انسانى است یا وحى تجلى خدا بر انسان است و آنچه پیامبر مى‏گوید، تعبیر او از تجربه شخصى خود است که در قالب الفاظ و کلمات درمى‏آید، اما شواهد تاریخى و آیات قرآن همه نشان مى‏دهد که وحى به قدرت مقتدر غیبى مستند است و پیامبر خود تابع وحى بوده و هیچ مداخله‌ای در آن نداشته است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. ابن فارس، احمد، بى‏تا، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دار الجیل.
    2. ابن منظور، محمدبن مکرّم، 1408، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    3. ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، 1998، السیرة النبویة، تحقیق: احمد شمس‏الدین، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
    4. ابوزید، نصر حامد، 1998، مفهوم النص دراسة فى علوم القرآن، بیروت: المرکز للثقافى العربى.
    5. ــــــــــــــــ ، بى‏تا، معناى متن پژوهشى در علوم قرآن، ترجمه مرتضى کریمى‏نیا.
    6. بخارى، محمدبن اسماعیل، 1407، الصحیح، بیروت: دار القلم.
    7. جوهرى، اسماعیل بن حمّاد، 1407، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملائیین.
    8. حر عاملى، محمدبن الحسن، 1104، تفصیل وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق: عبدالرحیم ربانى شیرازى، انتشارات اسلامیه.
    9. خرمشاهى، بهاءالدین، 1364، تفسیر و تفاسیر جدید، تهران: کیهان.
    10. دورانت، ویل، 1343، تاریخ تمدن، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اقبال.
    11. دیون پورت، جان، 1344، عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، ترجمه سید غلامرضا سعیدى، تهران: شرکت انتشار.
    12. راغب اصفهانى، ابوالقاسم حسین بن محمد، بى‏تا، المفردات فى غریب القرآن، تحقیق: محمد سید گیلانى، بیروت: دار المعرفة.
    13. زرقانى، محمد عبدالعظیم، 1409، مناهل العرفان فى علوم القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    14. زرکشى، بدرالدین، 1391ق، البرهان فى علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالمعرفة.
    15. سبحانى، جعفر،1411، محاضراتٌ فى الالهیات، قم: نشر قدس (المرکز العالمى للدراسات الاسلامیة).
    16. سروش، عبدالکریم، 1378، بسط تجربه نبوى، مؤسسه فرهنگى صراط.
    17. سعدى، عبدالملک عبدالرحمن، 1408، شرح النسفیه فى العقیدة الاسلامیه، عراق: الرمادى.
    18. سیوطى، جلال الدین، عبدالرحمن، 1387ق، الاتقان فى علوم القرآن، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر: رضى، بیدار عزیزى.
    19. صدوق، محمدبن على‏بن بابویه، 1372، معانى الاخبار، ترجمه شیخ عبدالعلى محمدى شاهرودى، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    20. طباطبایى، محمدحسین، بی‌تا، تفسیر المیزان، ترجمه ناصر مکارم شیرازى و محمدباقر همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    21. ــــــــــــــــ ، 1370، تفسیر المیزان، ترجمه مصباح یزدى، قم: بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایى.
    22. ــــــــــــــــ ،1350، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    23. طبرسى، فضل بن حسن، 1365، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تصحیح: هاشم رسولى محلاتى و فضل‏الله یزدى طباطبایى، تهران: ناصر خسرو.
    24. فخر رازى، محمدبن عمر بن حسین، بى‏تا، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    25. فراهیدى، خلیل بن احمد، بى‏تا، کتاب العین، قم: اسوه.
    26. فیومى المقرّى، احمدبن محمد، بى‏تا، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، دارالفکر.
    27. قطان، منّاع، 1478، مباحث فى علوم القرآن، بیروت: مؤسسه الرساله.
    28. کلینى، محمدبن یعقوب، 1379، الاصول من الکافى، تصحیح: على‏اکبر غفارى و محمدباقر بهبودى، الاسلامیه.
    29. گیورگیو، کونستال ویرژیل، 1343، محمد پیغمبرى که از نو باید شناخت، ترجمه ذبیح‌الله منصورى، تهران: امیرکبیر.
    30. لوبون، گوستاو، 1334، تمدن اسلام و عرب، ترجمه فخر داعى گیلانى، مؤسسه مطبوعاتى علمى.
    31. مجتهد شبسترى، محمد، 1381، هرمنوتیک کتاب و سنت، تهران: طرح نو.
    32. مجلسى، محمدباقر، 1362، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    33. مسلم بن حجاج، بى‏تا، صحیح مسلم، تصحیح: محمدفؤاد عبدالباقى، بى‏جا: دارالتراث العربى.
    34. مصباح یزدى، محمدتقى، 1380، قرآن‏شناسى، قم: انتشارات آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
    35. مصطفوى، حسن، 1371، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامى.
    36. مطهرى، مرتضى، 1368، وحى و نبوت، قم: صدرا.
    37. مطهرى، مرتضى، بى‏تا، ختم نبوت، قم: صدرا.
    38. معرفت، محمدهادى، 1378، علوم قرآنى، قم: مؤسسة التمهید.
    39. معرفت، محمدهادى، 1416، التمهید فى علوم القرآن، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
    40. مکارم شیرازى و دیگران ، 1378، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    41. مکارم شیرازى و دیگران، 1368، پیام قرآن، روش تازه‏اى در تفسیر موضوعى قرآن، قم: مدرسه الامام امیر المؤمنین علیه‏السلام.

    مقالات

    1. «الهی بودن الفاظ قرآن»، معرفت، ش 73
    2. حسینى موسوی، 1379، «وحیانیت الفاظ قرآن»، پژوهش‏هاى قرآنى، ش 21 و 22 (بهار و تابستان).
    3. رحیمیان، سعید، 1381، «تجربه عرفانى و ملاک حجیت آن»، قبسات، ش 26 (زمستان).