گروه علوم اجتماعی/ دانشکده فرهنگ و علوم اجتماعی و رفتاری/ دانشگاه باقرالعلوم ع/ قم/ ایران
چکیده
دکتر خسرو باقری از معدود متفکرانی است که هم بحثهای تئوریک درباره «علم دینی» ارائه کرده است و هم در راه تحقق آن، اقداماتی انجام داده است. در مقاله حاضر دغدغه اصلی بررسی نحوه ورود و خروج ایشان به بحثهای تئوریک در این باب است. نگارنده قبلاً با رویکردی منطقی - فلسفی تقریری از نظریه ایشان ارائه کرده و نقدهایی را بر آن وارد کرده بود. در مقاله حاضر پس از مروری گذرا بر این تقریر و نقد منطقی - فلسفی، مباحث ایشان از زاویه نحوه تعامل ایشان به سایر اندیشمندان این حوزه - یعنی تحلیلی تاریخی - جامعه‌شناختی از موضع ایشان - مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد با اینکه بیش از یک دهه از طرح نظریه ایشان در مجامع علمی می‌گذرد، مهمترین نقدهایی که از همان ابتدا در مورد این نظریه مطرح بوده، همچنان به قوت خود باقی است و تحلیل نگارنده از ریشه این معضل آن است که دکتر باقری خود را در یک دوگانه‌ای - یا نظر ایشان یا سه نظر مطرود - قرار داده که هر دیدگاهی را صرفاً از این منظر بررسی میکند و لذا دیدگاه ایشان از پویایی افتاده و توان کمکگرفتن از تحلیل‌های دیگران به منظور تکمیل ضعف‌های خود را از دست داده است.
باقری، خسرو؛ هویت علم دینی؛ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382.
ـــــ؛ «علم دینی، امکان، ماهیت و ضرورت» در مجموعه مقالات کنفرانس توسعه دانش و فناوری در ایران، ج1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی1386، ص71-94.
ـــــ؛ (کرسی‌های نظریه‌پردازی 3/3) علم تجربی دینی؛ تهران: دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی، 1387.
ـــــ؛ «مدل تأسیسی علم دینی»؛ علم دینی دیدگاهها و تحلیلها؛ قم: مجمع عالی حکمت اسلامی؛ 1393، «الف».
ـــــ؛ «طرحواره‌ای از نظریه علم تجربی دینی در عرصه علوم انسانی»؛ فصلنامه کتاب نقد، ش72، 1393، «ب».
پارسانیا، حمید؛ روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی؛ تهران: کتاب فردا، 1390.
ـــــ؛ جهان‌های اجتماعی؛ تهران: کتاب فردا، 1391.
بهجت، محمدتقی؛ مباحث‌الاصول؛ ج1، قم: شفق، 1378.
جوادی آملی، عبدالله؛ شریعت در آیینه معرفت؛ قم: نشر فرهنگی رجاء، 1372.
ـــــ؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی؛ قم: اسراء، 1386.
خراسانی، محمد کاظم؛ کفایةالاصول؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1420ق.
سوزنچی، حسین؛ «جایگاه "روش" در علم: تأملی انتقادی در باب ماهیت علم در فرهنگ جدید»؛ فصلنامه علمی- پژوهشی راهبرد فرهنگ، ش4، 1378.
ـــــ؛ معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، 1389.
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ با پاورقی‌های مرتضی مطهری؛ تهران: صدرا، 1370.
)