این مقاله کوششی است برای بررسی و نقادی باورهای پشتیبان «هندسة معرفت دینی» در باب دین، علم و نسبت دین و عقل و در پرتو آن، انگارة علم دینی مربوط به این دیدگاه نیز مورد ارزیابی انتقادی قرار گرفته است. در بررسی باورهای مربوط به دین، مطالبی که به آنها پرداخته شده عبارت‌اند از: خلط امور تکوینی ـ دینی، تناقض‌آمیز بودن تعریف موسّع دین و ویژگی دائرةالمعارفی دین؛ در بررسی باورهای مربوط به علم، نکات مورد بحث عبارت‌اند از: واقع‌گرایی خام و لوازم آن؛ همچنین در بررسی نسبت میان دین و عقل، نکاتی که مورد توجه قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از: منقادکردن عقل؛ خلط امور تکوینی و دینی، خلط عقل بالقوه و بالفعل، غفلت از حکم تنفیذی عقل و هندسة نامنتظم که عقل در آن جایگاه مناسب خود را نیافته است. در باب علم دینی، ایدة برآمده از«هندسة معرفت دینی» از وجوه زیر مورد انتقاد قرار گرفته است: ویژگی انفعالی و قبول نظریه‌های موجود؛ حالت تعلیق به مشخص‌شدن کشف واقعیت؛ خطر جزمیت‌گرایی دینی در مواجهه با یافته‌های علمی؛ فقه گرایی و برآمیختن منطق؛ معذوریت مکلف با منطق واقع‌نگر فضای علم و ساده‌سازی در اسلامی‌کردن دانشگاه و منابع درسی آن. باتوجه به مشکلاتی که در «هندسة معرفت دینی» وجود دارد، بدیلی برای آن پیشنهاد شده است: به جای درنظرگرفتن عقل و نقل چون دو بال پرواز دین و معرفت دینی؛ باید عقل و دین را با استقلال نسبی از یکدیگر دو بال پرواز آدمی دانست که در بن تداخل دارند و در کناره‌ها تعامل.
باقری، خسرو؛ هویت علم دینی؛ تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1382.
ـــــــ ؛ مناظره‌هایی در باب علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
پترسون، مایکل؛ ویلیام هاسکر، بروس رایشنباخ و دیوید بازینجر؛ عقل و اعتقاد دینی: درآمدی بر فلسفة دین؛ ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ تهران: طرح نو، 1379.
جوادی آملی، عبدالله؛ منزلت عقل در هندسة معرفت دینی؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1386، «الف».
ـــــــ ؛ سرچشمة اندیشه: مجموعه مقالات و مقدمات کلامی؛ ج 4، قم: اسراء، 1386، «ب».
ـــــــ ؛ سلسله بحث‌های فلسفة دین: فلسفة حقوق بشر؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1375.
ـــــــ ؛ شریعت در آینة معرفت؛ تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1372.
سوزنچی، حسین؛معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی؛ تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1389.
Bagheri Noaparast, Khosrow; Toward a more realistic constructivism, Advances in Persona Construct Psychology; vol. 3, pp. 37-59, London: JAI Press Inc,1995.
Bagheri Noaparast, Khosrow; Constructive realism: A reading of Islam and a new conception of religious science. In F. Wallner(ed.); Aspects of Constructive Realism; Vienna: Peter Lang, 2012.
Bhaskar, R; Reclaiming reality: A critical introduction to contemporary philosophy. Verso, London, 1989.
Chalmers, A.F; What is this thing called science? Hackett Publishing; 2013.
MacKay, D.M; Complimentarity in scientific and theological thinking; Zygon: Journal of Religion and Science 9(3), 1974.
Popper, K;The logic of scientific discovery. London: Hutchinson and Co, 1952.
)