درباره عرفان عملی اهل‏ بیتی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

چکیده

در این مقاله درباره عرفان عملی اهل‏بیتی که یکی از دو شاخه عرفان اهل‏بیتی است، سخن می‌گوییم. در آغاز به تعریف عرفان نظری و عملی می‌پردازیم و از آن به عنوان شناخت ویژه‌اى یاد می‌کنیم که از راه شهود درونى و یافت باطنى حاصل می‌گردد و نام علمى از علوم الهى است که به معناى شناسایى حق تعالی و معرفت مخصوصی است که از طریق تصفیه باطن و تخلیه سرّ از غیر خدا و تجلیه روح حاصل می‌شود و طریق مخصوص انبیا و اولیا و عرفاست. پس از آن از مبادی، مبانی و مؤلفه‌های عرفان عملی اهل‏بیتی سخن می‌رود. سپس از احوال و مقامات سلوک و دستورعمل‌های سلوکی ائمه هدی ‰، نقش امام و ولیّ الهی در سیر و سلوک صائب، شیوه اهل بیت ‰ در تربیت سلوکی و عرفانی، تجربه عرفانی و کشف و شهود و عوامل و موانع آنها در پرتو قرآن و سنّت قولی و سیره عملی اهل بیت عصمت و طهارت ‰ گفت‌وگو می‌شود. نیز کوشش می‌شود آموزه‌های عرفان اهل‏بیتی در باب سیر و سلوک، از سنت قولی و سیره عملی اهل بیت ‰ و مناجات‌های عمیق و عاشقانه و ادعیه بلند آنان و نیز از گفت‌وگوهای آنان با اصحاب سرّ که در جوامع و منابع معتبر آمده است، استخراج و تبیین و تحلیل شود و در این راستا از عرفان مصطلح اسلامی نیز بهره خواهیم برد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن.

    **  نهج‎البلاغه.

    1. ابن عربی، محی‌الدین؛ فتوحات مکیه؛ ط1، بیروت: دار احیاء التراث، 1418ق/ 1998م.
    2. ابن‌فناری، مصباح الانس؛ مقدمه و ترجمه محمد خواجوی؛ چ1، تهران: انتشارات مولی، 1374.
    3. ابن‌ترکه اصفهانی، صائن‌الدین؛ تمهید القواعد؛ تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی؛ چ1، قم: بوستان کتاب، چ اول، 1393.
    4. ابوعلی سینا، حسین؛ الاشارات و التنبیهات؛ همراه با شرح خواجه نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی؛ چ1، تهران: مطبوعات دینی، 1374.
    5. آمدی، عبدالواحد؛ غرر الحکم؛ شرح جمال‌الدین محمد خوانساری؛ چ4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1373.
    6. آملی، سیدحیدر؛ انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه؛ تحقیق و تعلیق و مقدمۀ سیدمحسن موسوی تبریزی؛ چ1، قم: انتشارات نور علی نور، 1382.
    7. جوادی آملی، عبدالله؛ ادب فنای مقربان؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1392.
    8. جوادی آملی، عبدالله؛ تحریر تمهید القواعد؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1372.
    9. جوادی آملی، عبدالله؛ سرچشمه اندیشه؛ ج5، چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1383.
    10. جوادی آملی، عبدالله؛ نسیم اندیشه؛ دفتر یکم، چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1377.
    11. جوادی آملی، عبدالله؛ عین نضاخ؛ ج3، چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1387.
    12. جوادی آملی، عبدالله؛ بنیان مرصوص؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1378.
    13. جوادی آملی، عبدالله؛ فلسفه الهی از منظر امام رضا †؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1374.
    14. جوادی آملی، عبدالله؛ حکمت نظری و عملی در نهج‏البلاغه؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1392.
    15. جوادی آملی، عبدالله؛ تحریر رسالة الولایه علامه طباطبایی؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1387.
    16. العروسى الحویزى، عبدعلى بن جمعة؛ نور الثقلین؛ تحقیق تصحیح: سیدهاشم‌رسولى محلاتى؛ چ4، قم: اسماعیلیان‌، 1415ق.
    17. حسن‌زاده آملی، حسن؛ وحدت از دیدگاه عارف و حکیم؛ چ4، قم: نشر تشیع، 1386.
    18. حسن‌زاده آملى‏، حسن؛ إنه الحق؛ چ1، قم: نشر قیام‏، 1373.
    19. حسن‎زاده آملی، حسن؛ هزار و یک کلمه؛ چ6، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1394.
    20. حرّ عاملی، محمد بن ‌الحسن؛ وسائل الشیعه الی‌ تحصیل مسائل الشریعه؛ ط2، بیروت: احیاء التراث العربی، 1412ق.
    21. حرّانی، ابومحمد الحسن ‌بن علی ‌بن الحسین ‌بن شعیه؛ تحف العقول عن آل الرسول؛ چ4، قم: جامعه مدرسین، 1416ق.
    22. حسن بن سلیمان حسنی؛ مختصر البصائر؛ ترجمۀ محمدجواد تبریزی؛ چ1، مشهد مقدس: مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 1390.
    23. حسینی استرآبادی، سیدشرف‌الدین علی؛ تأویل الآیات الظاهره؛ قم: انتشارات اسلامی، 1409ق.
    24. قیصری؛ داود بن محمود؛ رسائل قیصری؛ چ1، تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1357.
    25. محمد بن ابراهیم معروف به صدرای شیرازی؛ الاسفار الاربعه؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1423ق.
    26. صدوق؛ التوحید؛ چ1، قم: چاپ هاشم حسینی طهرانی، ۱۳۵۷.
    27. قاضی سعید مفید القمی، محمد بن محمد؛ شرح توحید صدوق؛ تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی؛ تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1415ق.
    28. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ1، قم: مؤسسۀ مطبوعات اسماعیلیان، 1412ق.
    29. طباطبایی، محمدحسین؛ شیعه (مجموعه مکاتبات و مراسلات علامه طباطبایی با هانری کربن)؛ چ4، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1382.
    30. طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه محمدباقر همدانی؛ چ1، قم: انتشارات اسلامی، 1383.
    31. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر ‌القرآن؛ چ1، بیروت، [بی‏تا] ـ بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات، 1393.
    32. طباطبایی، سید محمدحسین؛ الرسائل التوحیدیة؛ بیروت: مؤسسة النعمان، 1419ق.
    33. قمی، شیخ عباس؛ مفاتیح ‌الجنان؛ چ5، قم: فاطمه الزهرا ƒ، 1382.
    34. قمی، شیخ عباس؛ سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار؛ چ1، مشهد مقدس: آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴.
    35. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ3، تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه، 1365.
    36. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافی؛ ط4، بیروت: دار الصعب ـ دار التعارف، 1401ق.
    37. کاشانی، عبدالرزاق کمال‌الدین؛ اصطلاحات الصوفیه؛ چ2، قم: انتشارات بیدار، 1370.
    38. مجلسی، محمدباقر؛ بحار ‌الانوار؛ ط2، بیروت: مؤسسه الوفاء، 1404ق.
    39. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان ‌الحکمه؛ ترجمه حمیدرضا شیخ؛ چ1، قم: دار الحدیث، 1381.
    40. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان ‌الحکمه؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1403-1405ق.
    41. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام؛ کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال؛ چ5، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1401ق.
    42. مطهری، مرتضی؛ مجموعة آثار؛ ج6، چ2، تهران: انتشارات صدرا، 1378.
    43. موحد ابطحی اصفهانی، سیدمحمد باقر؛ الصحیفة الجامعة لأدعیة سیدة نساء ‌العالمین فاطمة ‌الزهرا ƒ، چ1، قم: مؤسسه الامام المهدی †، 1379.
    44. فنارى، محمد بن حمزه؛ مصباح الأنس؛ تصحیح محمد خواجوی؛ چ2، تهران: انتشارات مولى، 1374.‏
    45. یزدان پناه، سیدیدالله؛ اصول و مبانی عرفان نظری؛ چ1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388.