بررسی انتقاد مکتب تفکیک به کارکرد معرفت فلسفی در دین

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه اخلاق

چکیده

موضوع مورد بررسی «انتقاد مکتب تفکیک به کارکرد معرفت فلسفی در دین» است.هدف از این تحقیق، اثبات وجود کارکرد برای معارف عقل الهی انسان در دین است. دامنه تحقیق در حد گستره اشکالات عمده مکتب تفکیک به حوزه کارکرد معارف فلسفی در دین می‌باشد. در مقابل، بدین‌جهت که بیشترین اشکالات این گروه متوجه نظرات حکمت متعالیه می‌باشد، پاسخ انتقادات از دیدگاه ملاصدرا و طرفداران این مکتب فکری ارائه شده است. متن بحث نیز با تبیین دلایل مکتب تفکیک شروع می‌شود. از میان دلایل ایشان، شش دلیل عمده آورده شده است. در دلیل اول ادعا شده دینبرای اموری آمده که فلسفه از جانب خود در آن امور نظر می‌دهد. در مقابل نظر فلاسفه در لزوم توجه به فهم فلسفی برخی از امور دینی آورده شده است. در دلیل دوم، مدعی‌اندمیان توصیف حقایق توسط دین و فلسفه تضاد وجود دارد که با آوردن عبارات ملاصدرا چنین مسئله‌ای انکار شده است. در دلیل سوم، به نبود هیچ‌گونه توجه در گفتار پیامبر… به اقوال فلاسفه استناد شده که مخالفت با این دلیل با استناد به برخی روایات ضعیف‌السند مورد خدشه قرار گرفته است. دلیل چهارم، لحن تند برخی روایات در نکوهش فلاسفه است که در مقابل به وجود همین تندی در برخی روایات دیگر نسبت به گروه‌های دیگری از علما از سوی فلاسفه بیان شده است. دلیل پنجم، ورود فلسفه را خیانت دستگاه حکومت عباسیان دانسته، در مقابل پاسخی که از فلاسفه در رد این دلیل آورده شده، عدم تضاد چنین نیّتی با جریان فکر فلسفی را مطرح می‌کند. دلیل ششم نیز وجود اقرارهایی از سوی فلاسفه در تأیید تباینمیان دین و فلسفه است که حمل چنین سخنانی به چنین نیّتی صحیح دانسته نشده است. در ادامه مطالب، تضارب آرا میان مکتب تفکیک و فلاسفه با معیار روایات موجود مورد بررسی قرار گرفته که نتیجه پیشنهاد راه سوم، حاصل آن بوده است.

کلیدواژه‌ها


  1. *     قرآن کریم.

    **   نهج‌البلاغه.

    1. ابن‌منظور؛لسان‌العرب؛ قم: نشر ادب الحوزة، 1405ق.
    2. ابن‌شعبه، حسن‌بن‌علی؛ تحف‌العقول؛ قم: دارالحدیث، 1383.
    3. اصفهانی، میرزامهدی؛ابواب‌الهدی؛ مشهد: کتابخانهآستانقدسرضوی، ش12412، تاریخ وقف 1403ق.
    4. ــــــ؛معارف‌القرآن؛ مشهد: مرکزاسنادآستانقدسرضوی، [بی‌تا].
    5. ــــــ؛معرف‍ةالعوالم؛ مشهد: مرکزاسنادآستانقدسرضوی، ش8472، تاریخ وقف 1332ق.
    6. حسن‌زادهآملی، حسن؛قرآن، عرفانوبرهانازهمجداییندارند؛ تهران:مؤسسهمطالعاتوتحقیقاتفرهنگى، 1370.
    7. حکیمی، محمدرضا؛ «عقلخودبنیاددینی»؛ تهران: همشهری ماه، ش9،آذر 1380.
    8. ــــــ؛اجتهادوتقلیددرفلسفه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378.
    9. ــــــ؛پیامجاودانه؛ قم: دلیل ما، 1382.
    10. ــــــ؛معادجسمانیدرحکمیتمتعالیه؛ قم: دلیلما، 1381.
    11. ــــــ؛مکتبتفکیک؛ تهران: دفترنشرفرهنگاسلامی، 1375.
    12. حلبی، شیخ‌محمود؛ تقریرات؛ مشهد: مرکزاسنادآستانقدسرضوی، ش12480، تاریخ وقف 1370ق.
    13. سبحانی، جعفر؛بحوثفی‌المللوالنحل؛ قم‌: حوزه علمیه، ۱۴۱۰ق‌.
    14. سیدان، جعفر؛ الفوائدالنبویۀ؛مشهد، 1380.
    15. شهرزوری، شمس‌الدین محمدبن‌محمود؛ نزهۀالأرواح و روض‍ۀالأفراح فی تاریخ الحکماء والفلاسفه؛ طبع حیدرآباد، 1365.
    16. شیرازی، صدرالدینمحمد؛العرشیة؛ بیروت: مؤسس‍ة‌التاریخ العربی، 1420ق، (الف).
    17. ــــــ؛تفسیر القرآن‌الکبیر؛ تصحیح‌محمدخواجوی؛ ج6، قم: انتشارات‌بیدار، 1402ق، (ب).
    18. ــــــ؛‌الحکمة‌المتعالیةفی‌الاسفارالاربعة؛بیروت: ‌داراحیاء‌التراث، ‌ق.
    19. ــــــ؛سهرسالهفلسفی؛ قم: دفترتبلیغات مرکزانتشارات، 1378.
    20. ــــــ؛شرحاصولکافی؛تصحیحمحمدخواجوی؛تهران، مؤسسهمطالعاتوتحقیقاتفرهنگی، 1367.
    21. ــــــ؛مفاتیح‌الغیب؛تصحیحمحمدخواجوی؛ چ1،تهران: مؤسسهمطالعاتوتحقیقاتفرهنگی، 1363.
    22. طباطبایى، سیدمحمدحسین؛اسلاموانسانمعاصر؛ قم: جامعهمدرسینحوزهعلمیهقم، 1389.
    23. ــــــ؛المیزان فی تفسیرالقرآن؛ بیروت: منشوراتمؤسس‍ة‌الاسلامىللمطبوعات، 1970م.
    24. قزوینی، شیخمجتبی؛بیان‌الفرقان؛ مشهد: [بی‌نا]، 1370ق.
    25. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب‌بن‌اسحاق؛ اصول کافی؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365.
    26. مجلسی، محمدباقر؛بحار‌الانوار؛ بیروت: مؤسس‍ة‌الوفاء، 1404ق.
    27. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی؛ مستدرک‌الوسائل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت‰، 1408ق.