امام خمینی و مسئله نظارت و تحدید قدرت سیاسی

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

استادیار و مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

فقه سیاسی شیعه مطابق دیدگاه امام خمینیŠ، ضمن به رسمیت‌شناختن نظارت بر قدرت و ضرورت پاسخ‌گویی حاکمان نسبت به عملکرد خویش در برابر خداوند و مردم بر محور قانون، نظارت بر قدرت را در دو عرصه درونی و بیرونی و در مراحل کسب، اعمال و توزیع قدرت، به رسمیت می‌شناسد و راهکارهای خاصی را نیز در این باره ارائه کرده است. براساس این مکانیسم نظارتی، نظام سیاسی مبتنی بر فقه سیاسی شیعه از کارآمدی و کارآیی بیشتری در حوزه نظارت بر قدرت برخوردار بوده، از ظرفیت نظارتی در نظام‌های موجود سیاسی، فراگیرتر است؛ بنابراین قادر خواهد بود به گونه بهتری قدرت را کنترل و نظارت کند.

کلیدواژه‌ها


  1. *. قرآن کریم.

    *. نهج‌البلاغه.

    1. یعقوبی، احمدبن‌اسحاق؛ تاریخ یعقوبی؛ نجف: مطبع‍ةالغری، 1358.
    2. پازارگاد، بهاء‌الدین؛ تاریخ فلسفه سیاسی؛ تهران: نشر زوار، 1359.
    3. جعفری ندوشن، علی‌اکبر؛ تفکیک قوا در حقوق ایران، امریکا و فرانسه؛ تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
    4. حرّ عاملی، محمدبن‌حسن؛ وسائل‏الشیعه؛ ج16، بیروت: دار احیاءالتراث‏ العربی، 1952م.
    5. خمینیŠ، سیدروح‌الله؛ المکاسب‌المحرمة؛ چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1368، «الف».
    6. ـــــ؛ تحریرالوسیله؛ ج1، چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1368، «ب».
    7. ــــ؛ کتاب‌البیع؛ ج1 و 2، چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1368، «ج».
    8. ـــــ؛ شرح چهل حدیث؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1374.
    9. ـــــ؛ صحیفه امام؛ ج1، 3، 4، 5، 6، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16، 17، 18، تهران:‌ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1378.
    10. ـــــ؛ ولایت فقیه و حکومت اسلامی؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1373.
    11. دلاوری، رضا؛ «نظارت بر قدرت از دیدگاه قرآن»؛ مجله علوم سیاسی؛ ش19، قم، مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم، 1381.
    12. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغتنامه دهخدا؛ چ2، تهران: دانشگاه تهران، 1377.
    13. شعبانی، قاسم؛ حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: نشر اطلاعات، 1381.
    14. شیخ‌الاسلامی، عباس؛ جرائم مطبوعاتی، مشهد: جهاد دانشگاهی، 1380.
    15. فاضل لنکرانی، محمد؛ الوقف، الوصی‍ة، الایمان والنذور، الکفارات، الصید؛ قم: مرکز فقهی ائمه اطهار‰، 1382.
    16. فررو، گولیلمور؛ حاکمیت فرشتگان محافظ مدنیت؛ ترجمه عباس آگاهی؛ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1370.
    17. فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب؛ القاموس‌المحیط؛ ج2، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1407ق.
    18. قائم‌مقامی، عباس؛ قدرت و مشروعیت؛ تهران: انتشارات سوره، 1379.
    19. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372.
    20. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ ج1، تهران: دارالکتب الاسلامی‍ة، 1367.
    21. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ ج72، بیروت: دار احیاءالتراث‌ العربی، 1403ق.‏
    22. محمدی ری‌شهری، محمد؛ موسوع‍ةالامام علی‌بن‌ابی‌طالب؛ ج3، قم: مؤسسه دارالحدیث، 1421ق.
    23. مدنی، سیدجلال‌الدین؛ حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران؛ ج5، تهران: سروش، 1366.
    24. مصباح یزدی، محمدتقی؛ پرسش­ها و پاسخ­ها؛ ج3، قم: مؤسسه آموزشیء ـپژوهشیء امام خمینیŠ، 1380.
    25. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ ج12، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1385.
    26. ملک افضلی اردکانی، محسن؛ نظارت و نهادهای نظارتی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1382.
    27. منتسکیو، شارل؛ روح‏القوانین؛ ترجمه علی‏اکبر مهتدی؛ چ6، تهران: امیرکبیر، 1362.
    28. منتظری، حسینعلی؛ دراسات فی ولای‍ة‌الفقیه و فقه‌الدولة الاسلامیة؛ ترجمه محمود صلواتی؛ تهران: مؤسسه کیهان، 1367.
    29. نائینی، محمدحسین؛ تنبیه‏الام‍ة و تنزیه‏المل‍ة؛ چ8، تهران: شرکت‏های انتشار، 1361.
    30. مؤمن، محمد؛ «مصاحبه»؛ مجله اندیشه حکومت؛ ویژه‌نامه کنگره امام و اندیشه حکومت اسلامی، ش3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، 1376.
    31. هاشمی، سیدمحمد؛ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1372.

    وینسنت، آندرو؛ نظریه‏های دولت؛ ترجمه حسین بشیریه؛ تهران: نشر نی، 1371